LỆNH CHUẨN VĂN HÓA

NHÀ SỬ HỌC. DƯƠNG TRUNG QUỐC

Mỗi con người ít nhiều mang trong mình một giá trị ảo bởi đều sống trong không gian và thời gian mà khái niệm của chuẩn mực đang xáo trộn để tiếp cận chân lý. Để tiến tới một chuẩn mực hoàn hảo thì hãy chấp nhận thay đổi từng bước.

Lệch chuẩn - hệ quả khó tránh khi chuyển đổi cơ chế

Xã hội nào cũng có hệ thống giá trị riêng. Nhìn lại Việt Nam hơn một thế kỷ qua, ai cũng thấy sự thay đổi ghê gớm đến thế nào. Một đất nước có truyền thống dân tộc dựa trên chế độ tiểu nông, lại nằm cạnh quốc gia sở hữu nền văn hóa lớn như Trung Hoa, những ứng xử đảm bảo cho một dân tộc được tồn tại và không rơi vào số phận như nhiều tộc người khác trên dòng Dương Tử đã tạo nên tính cách người Việt truyền thống. Bên cạnh sự mạnh mẽ của dân tộc Việt Nam thể hiện qua nhiều cuộc chống ngoại xâm, người Việt cũng bộc lộ những hạn chế khi có điều kiện hội nhập với nền văn minh thế giới.

Trong hơn 30 năm (chống Pháp và chống Mỹ), nhiều tư tưởng tiến bộ đã phát huy sức mạnh của nó như đoàn kết dân tộc, phát hiện nhiều gương mặt tiên phong và mang tới một chỗ dựa kinh tế vững chắc. Nhưng khi bắt tay vào xây dựng chế độ mới, nó đã bộc lộ sự bất cập. Minh chứng rõ nhất là hệ thống xã hội coi trọng tầng lớp bần cố nông, hạ thấp một số tầng lớp khác trong đó có tầng lớp tri thức, tư sản nên đã hạn chế sự phát triển. Hay một trong những yếu tố được xã hội coi trọng là trí tuệ, mà đại diện cho trí tuệ là bằng cấp, học hàm, học vị. Nhưng vì đặt tiêu chuẩn bằng cấp ở mức tuyệt đối, xã hội đã nảy sinh việc mua quan bán tước, trở nên khá phổ biến.

Hệ thống giá trị có phần bị đảo lộn, không tạo nên chuẩn mực lâu dài mà chỉ mang tính nhất thời, nguyên căn bởi nó không có cội rễ truyền thống. Có một số giá trị giả. Sự thiếu chuẩn mực đã dẫn tới sự tuỳ tiện trong vận dụng. Chuẩn mực không có nền tảng trở thành giá trị ảo, tạo nên thứ đạo đức giả. Có những điều được coi là tiến bộ xã hội, nhưng nó không ăn nhập với chuẩn mực (mà thực tế sự chuẩn mực này cũng chưa rõ ràng) nên vô tình trở thành lạc lõng. Sự lệch chuẩn không chứng tỏ xã hội đang xấu đi, mà nó là hệ quả của sự chuyển đổi xã hội. Khi sự chuyển đổi liên tục diễn ra, hệ thống chuẩn mực tự thân cũng thay đổi.

Hãy công bằng hơn khi xét đoán chuẩn mực

Nhìn trong thời kỳ chuyển biến đó, sự lệch chuẩn là điều khó tránh khỏi. Chỉ khi xã hội hình thành nên nền kinh tế ổn định và phát triển, sự vận hành mới khiến những giá trị ảo mất dần. Cộng với những giá trị dân tộc, chuẩn mực sẽ dần thẳng đường tiến.

Đặc thù thời đại là sự phát triển quá mạnh mẽ, nhất là sự đột biến của cách mạng thông tin, tạo nên sự nhũng nhiễu, nhân danh tự do để hạ thấp người này, bôi đen người khác. Sự “hỗn loạn” ấy nếu đi theo đúng quy luật sẽ giúp con người tiến tới sự văn minh và nền tảng dân chủ. Nhưng đồng thời, nó cũng chứa đựng những mặt trái.

Nhắc một chút tới sự kiện FPT tai tiếng. Có thể Ban tổ chức chỉ coi sự kiện mang tính nội bộ, nhưng những người chứng kiến lại đánh giá nó dưới con mắt của số đông. Hay sự cố Hoa hậu Việt Nam 2008, bản thân nó có những chuẩn mực riêng, nhưng khi đặt chung với yếu tố thị trường, cộng với vài toan tính đằng sau, chuẩn mực ấy bỗng bị thay đổi, kéo theo hệ lụy lớn. Hay như chuyện video sex, đó là chuyện riêng, nhưng khi bị phát tán thì lại trở thành chuyện chẳng hay gì. Tất cả điều này xảy ra bởi chúng ta còn thiếu những chuẩn mực cụ thể, mỗi người nhìn sự việc bằng những đánh giá khác nhau, tạo ra những ảnh hưởng xã hội khác nhau.

Rất khó để có một chuẩn mực hoàn hảo. Điều chúng ta hướng tới chính là xây dựng chuẩn mực ấy bằng nhiều cách. Có thể có sự can thiệp của pháp luật, tuy nhiên đó chỉ là một nhân tố. Quan trọng là nhận thức, dân trí và trình độ của con người. Tất nhiên, sống trong một xã hội mà các chuẩn mực đang “bị vỡ” thì kỳ vọng này có vẻ cao quá.

Các cụ nhà ta xưa sống trong chuẩn mực cụ thể: công dung ngôn hạnh, tu thân - tề gia - trị quốc - bình thiên hạ… Có thể một số người chưa thực hiện được chuẩn mực này, nhưng ít nhất cũng đã có một chuẩn mực nhất định để cùng soi vào. Có người tuân theo chuẩn, có người không, nhưng sự cần thiết hình thành hệ thống chuẩn mực chung không thể không có. Trong xã hội phát triển một ngày bằng 20 năm, sự điều chỉnh càng cần thiết hơn nếu muốn tạo một xã hội tiến bộ. Nếu phong trào giải phóng tình dục ở châu Âu những năm 70 (thế kỷ XX) coi sex là “chuyện thường ngày ở huyện”, thì sau đó, họ dần lấy lại những giá trị thực sự của gia đình. Họ bước qua giai đoạn trào lưu để đi tới cái đích thực. Trào lưu của họ mang tính quy luật rõ ràng, còn tại Việt Nam, những gì đang diễn ra là hệ quả tất yếu do khi chuyển đổi từ cơ chế bao cấp sang kinh tế thị trường định hướng XHCN. Thực tế này khiến quá trình xây dựng hành lang chuẩn mực còn khó khăn, mất thời gian lâu hơn.

Đừng quá khắt khe khi đánh giá một sự kiện. Tiếng nói của dư luận không thể thiếu, nhưng khi đánh giá, hãy nhìn nó bằng cái nhìn công bằng. Những đánh giá khách quan sẽ góp phần tạo dựng chuẩn mực, để mọi người từ đó soi chiếu, nhìn nhận và tự điều chỉnh hành vi trước xã hội. Còn ngay lúc này, chúng ta hãy sống và hướng tới điều tốt đẹp. Xã hội nào cũng có sự lệch chuẩn, nhưng những giá trị ảo sẽ tự đào thải khi nó không còn dung hòa được với sự phát triển xã hội.

SOURCE: BÁO ĐẤT VIỆT

Trích dẫn từ:

 http://chungta.com/Desktop.aspx/ChungTa-SuyNgam/Van-Hoa/Lech_chuan_van_hoa/