Thánh Chiến và Lịch Sử

Hùng Tâm / Hồ Sơ Người-Việt 140618

"Thánh Chiến", lực lượng ISIL và ranh giới Sykes-Picot

 * Một chút lịch sử không thừa *

Trong một bộ chỉ huy của Bộ binh Hoa Kỳ tại Fort Benning ở tiểu bang Georgia, có lẽ Thiếu tướng H.R. McMasters đang vò đầu bứt tai về chiến sự Iraq với những suy tư về lịch sử địa cầu và chính trị Hoa Kỳ....

***

Bán Văn Bán Võ Từ Việt Nam Tới Trung Đông

Sinh năm 1962, phục vụ Quân lực Mỹ từ ba chục năm nay, Tướng Herbert Raymond McMasters là loại sĩ quan "không giống ai", nhưng được ngợi ca là một chiến tướng Hoa Kỳ của Thế kỷ 21.

Khi còn là Thiếu tá, năm 1997, ông cho xuất bản luận án tiến sĩ về sử học. Cuốn "Chểng mảng trong Công vụ" (Derelection of Duty: Lyndon Johnson, Robert McNamara, The Joint Chiefs of Staff, and the Lies that Led to Vietnam) nghiên cứu lại cuộc chiến Việt Nam và nêu ra sai lầm của lãnh đạo, từ Tổng thống Johnson tới Tổng trưởng Quốc phòng McNamara và các tướng lãnh trong Bộ Tổng tham mưu, khiến Hoa Kỳ bại trận.

Là sĩ quan tại chức mà in sách phê phán lãnh đạo về những lầm lẫn chiến lược thì quả là "không giống ai". Nhưng luận án trở thành kinh điển mà sinh viên sĩ quan phải đọc và là tài liệu giảng huấn cho Thủy quân Lục chiến! Hoa Kỳ mới là một xứ chẳng giống ai...

Không chỉ là người uyên bác, McMasters là chiến binh có thành tích trên các chiến trường Iraq, Afghanistan rồi Iraq, nổi tiếng với việc bình định thành phố Tal Afar tại Iraq 10 năm về trước. Tal-Afar ở vùng Tây-Bắc là đất sinh hoạt, và tàn sát, của dân Iraq thuộc hệ phái Sunni, cùng dân Iraq gốc Thổ và người Kurd! McMasters đã vào đó hoàn thành nhiệm vụ với sự cảm phục của mọi phe trong cuộc.

Sau mỗi chiến dịch, ông trở về rút tỉa kinh nghiệm và tổng kết các bài học cho việc giảng huấn tại West Point và sau này là sĩ quan tham mưu cho Đại tướng David H. Petraeus về chiến lược chống nổi dậy.

Là sĩ quan cứng đầu, được binh lính kính trọng và thượng cấp ngợi khen, McMasters vẫn chậm lên lon Chuẩn tướng (2008) rồi Thiếu tướng (2012) vì nhiều người cứ sợ một ông tướng dám nói ngược! Tháng Tư năm nay, H.R. McMasters được tuần báo TIME đưa vào danh sách 100 người có ảnh hưởng nhất thế giới.

Nhưng tại sao "Hồ Sơ Người-Việt" lại mở đầu về một sĩ quan ưu tú của Quân lực Hoa Kỳ?

Vì Tal-Afar vừa rơi vào tay lực lượng Sunni xưng danh "Quốc gia Iraq và Đông phương" (Islamic State of Iraq and the Levant - ISIL), một nhóm võ trang phất cờ Thánh Chiến Jihad từ Syria tràn qua. Do tổ chức khủng bố al-Qaeda mà ra, ISIL lại bị lãnh tụ còn lại của al-Qaeda kết án là quá khích và hiếu sát!

Vốn đã dày công hãn mã tại một khu vực đa sắc tộc và nhiễu nhương nhất của Iraq thì một sĩ quan tác chiến và tiến sĩ lịch sử như H.R. McMasters phải trở lại chuyện trăm năm về trước....

***

Mật Ước Sykes-Picot Của Trăm Năm Trước

Ngay giữa Thế chiến I (1914-1918), cuối năm 1915, hai Đế quốc về già là Anh và Pháp đã mật đàm và có mật ước với nhau. Một Đế quốc sắp đổi chủ là nước Nga có tham dự vào mật ước đó.

Do hai Ngoại trưởng Anh và Pháp hoàn thành vào Tháng Năm 1916, mật ước mang tên của hai người (Sir Mark Sykes và François Georges-Picot) nhắm vào việc chia phần tại Cận Đông nếu Đế quốc Ottoman thất trận và tan rã. Là chân thứ ba trong thế Liên hoành Tam quốc (Triple Entente, Anh, Pháp, Nga), nước Nga cũng dây máu ăn phần, cho tới khi chế độ Sa hoàng tiêu vong vì "Cách mạng Tháng 10".

Nói lại cho gọn, trước đà chiến thắng trên xác chết của Đế quốc Hồi giáo Ottoman, ba nước Âu Châu chia nhau vùng ảnh hưởng như chiến lợi phẩm. Họ vẽ lại bản đồ Cận Đông, từ biển Địa Trung Hải vào bên trong, với những địa danh đang trở thành thời sự như Syria, Lebanon, Jordan, Iraq, Iran, Turkey, Saudi Arabia, v.v....

Khi ấy, Hoa Kỳ vẫn đứng ngoài, chưa tham chiến mà cũng chẳng muốn liên hệ gì tới chuyện tam phân ngũ liệt tại vùng đất mà Pháp gọi là Levant, mặt trời mọc, hay ash-Sham theo tiếng Á Rập, xuất xứ của cái tên ISIL lạ hoắc!

Ngày nay, Mỹ phải giải quyết mâu thuẫn giữa các phe các nước do lịch sử để lại!

Lý do là mật ước Sykes-Picot đã xoá nhòa rồi đảo lộn các lằn ranh sắc tộc và tôn giáo trong thế giới Hồi giáo, nhưng thuộc các hệ phái Sunni hay Shia, hoặc các sắc tộc Á Rập, Ba Tư, Thổ, hay Kurd. Chuyện lộn giống kéo dài cả trăm năm thành mớ bòng bong như một tổ ong có quá nhiều ong chúa.

Sau này, hai Đế quốc tàn tạ là Anh và Pháp thì đã phủi tay rũ áo. Một Đế quốc mới hồi sinh từ Liên Xô đổ nát là Liên bang Nga thì cố tái diễn trò mật ước năm xưa để chinh phục lại ảnh hưởng đã mất. Một siêu cường rất trẻ là Hoa Kỳ thì chỉ đòi tháo chạy khỏi tổ ong Hồi giáo, mà vẫn bị các nước tại chỗ, như Turkey, Saudi Arabia, Iran hay Iraq, gọi giật lại.

Họ muốn Mỹ vào duy trì cách phân vùng theo lằn ranh Sykes-Picot năm xưa của các Đế quốc Âu châu. Nhưng các lực lượng Hồi giáo quá khích xưng danh Thánh Chiến thì đòi xoá bài làm lại.

Xoá bằng hành động diệt chủng để thành lập một Đế quốc Hồi giáo thuần chủng và tinh khôi. Khủng bố hay nổi dậy chỉ là phương pháp. Động lực là chủ nghĩa dân tộc, thật ra là sắc tộc, dưới sự hướng dẫn của một hệ phái tôn giáo cực đoan, một chủ nghĩa tôn giáo nhuốm mùi phát xít.

Vì cuốn băng tuyên truyền có tên là "The Destruction of Sykes-Picot" do lực lượng ISL vừa tung ra hôm 15 Tháng Sáu trên mạng, Hồ Sơ Người-Việt mới trở lại chuyện trăm năm. Làm sao Hoa Kỳ giải quyết nổi bài toán ấy nếu quên lịch sử nhìn từ giác độ của các nước trong cuộc?

Chúng ta hãy điểm lại sự tính toán của các nước.

***

Iran Giật Dây Rồi Ngã Vào Iraq     

Sau khi cường quốc đối thủ là Iraq đổi chủ nhờ cuộc tấn công của Hoa Kỳ năm 2003, các Giáo chủ Iran tại thủ đô Tehran có cơ hội yểm trợ hệ phái đa số là dân Shia để khuynh đảo và đẩy lui ảnh hưởng của hệ phái Sunni thiểu số tại Iraq. Theo hệ phái Shia (thiểu số trong thế giới Hồi giáo toàn cầu) và thuộc sắc tộc Ba Tư, Iran còn muốn bành trướng ảnh hưởng, cạnh tranh với thế lực Sunni và lực lượng khủng bố al-Qaeda, một mũi nhọn cực kỳ quá khích của hệ phái Sunni.

Trước đó, năm 2001, khi Mỹ mở chiến dịch Afghanistan để truy lùng al-Qaeda và chế độ bảo trợ khủng bố là Taliban, Iran đã kín đáo hợp tác để nhờ tay Mỹ triệt hạ phe Sunni trong xứ láng giềng ở hướng Đông. Nhưng có đầy tham vọng, Iran cũng nuôi quân khủng bố của mình là lực lượng Hezbollah tại Lebanon và cả nhóm Hamas trong cộng đồng Palestine trên Dải Gaza, và ra sức yểm trợ chế độ Bashar al-Assad tại Syria.

Thành tích của Iran là vừa đánh vừa đàm với Hoa Kỳ về kế hoạch chế tạo võ khí hạch tâm, lại vừa nuôi khủng bố của mình, vừa diệt khủng bố của đối thủ và vẫn bảo vệ được chế độ Syria rồi xây dựng được thế lực của mình tại Iraq qua hệ phái Shia, dù có là dị tộc Á Rập thì cũng là đồng đạo Shia.

Nào ngờ là sau ba năm nội chiến tại Syria, từ 2011, nếu chế độ al-Assad vẫn tồn tại thì lực lượng Sunni chống Assad cũng lớn mạnh và kết tinh vào tổ chức ISIL, từ Syria tràn qua Iraq làm đảo lộn trật tự Shia của các giáo chủ tại Tehran! Lực lượng ISIL khó nuốt chửng Iraq hay tấn công Iran, nhưng vẫn làm tiêu hao công trình đầu tư và gây thêm tốn kém cho Iran. Từ thế công, các giáo chủ Iran bị vướng dây tại Iraq và rơi vào thế thủ!

Và họ rất hài lòng khi Ngoại trưởng John Kerry của Mỹ ướm lời kêu gọi hợp tác để diệt trừ ISIL. Ta sẽ lại lợi dụng Hoa Kỳ lần nữa.

Nhưng Iraq cũng tiếp cận với Saudi Arabia, một cường quốc đối thủ của Iran.

***

Hoàng Gia Saudi và Cuộc Đi Đêm Với Putin

Thời sự cứ viết Saudi Arabia là cường quốc dầu hỏa, đồng minh chiến lược của Mỹ và cừu thù của Iran. Sự thể rắc rối hơn vậy.

Lãnh đạo vương quốc Saudi Arabia là Hoàng gia Saudi, thuộc sắc tộc Á Rập theo hệ phái Sunni. Ngồi trên biển dầu, họ nuôi một nhóm lý luận Sunni cực đoan nhất là phong trào Wahhabi – nhóm "linh hướng" của lực lượng al-Qaeda. Và trùm khủng bố Osama bin Laden của al-Qaeda là một trí thức thuộc một gia đình quyền thế người Saudi.

Hoàng gia Saudi không mấy yên tâm với Mỹ dưới sự lãnh đạo của Tổng thống Barack Obama. Vì Obama muốn tháo chạy khỏi Iraq bằng mọi giá, lại bàn giao chuyện Syria cho Nga và đàm phán riêng với Iran. Dù ít thiện cảm với lực lượng ISIL quá khích, mà họ gọi là quân khủng bố, lãnh đạo Saudi cố quậy cho nát chuyện Syria, gây rối cho Iran tại xứ Iraq và nếu cần thì nói chuyện thẳng với Liên bang Nga để ngăn ngừa ảnh hưởng của Tehran!

Trước khi thế giới kịp bàng hoàng về sự vùng dậy của lực lượng ISIL tại Iraq, hôm mùng ba Tháng Sáu vừa qua, Tổng thống Vladimir Putin mời Ngoại trưởng Saudi đến tư thất của mình tại khu nghỉ mát Sochi để đàm đạo và nói chuyện với Ngoại trưởng Nga. Họ tính những gì? Hãy thử đoán xem....

Nội loạn Iraq sẽ thổi giá dầu lên trời, điều có lợi cho hai nước xuất cảng là Nga và Saudi Arabia. Bị cuốn hút vào hồ sơ Trung Đông, Hoa Kỳ đành nhịn Putin về chuyện Ukraine. Bị hao mòn lực lượng tại Iraq, các giáo chủ Iran khó bành trướng ảnh hưởng trong thế giới Hồi giáo và thách đố quyền lực Saudi. Và nước Mỹ sẽ khó quên đồng minh Saudi khi đòi đàm phán riêng với Iran!

Một đồng minh chiến lược khác của Hoa Kỳ cũng nhìn vào vụ khủng hoảng Iraq với mối nguy ISIL, đó là Cộng hoà Thổ Nhĩ Kỳ, là xứ Turkey còn lại của Đế quốc Ottoman, thành viên Hồi giáo duy nhất của Minh ước NATO.

***

Turkey và Mối Lo Thổ Dậy

Lãnh đạo xứ Turkey Hồi giáo, thuộc sắc tộc Thổ, không thể yên tâm về tình hình Iraq tại miền Nam lãnh thổ.

Iraq là thị trường xuất cảng lớn nhất của Turkey sau nước Đức. Iraq có sắc tộc Kurd tại miền Bắc giáp giới với Turkey, là lực lượng có ảnh hưởng trong vùng dầu khí, có liên hệ với dân Kurd trên đất Thổ, với khả năng võ trang nhờ nhóm dân quân Peshmega để tự vệ và đòi quyền tự chủ thành một xứ Kurdistan.

Lãnh đạo Turkey liên kết với lãnh đạo thiểu số người Kurd tại Iraq và rất khó chịu về hơi hướng độc tài của Thủ tưởng Nouri al-Maliki tại Baghdad. Họ đặc biệt thất vọng với việc Hoa Kỳ triệt thoái khỏi Iraq và để lại một khoảng trống cực kỳ bất ổn cho mọi người.

Khi lực lượng ISIL vùng dậy và gây khó cho chính quyền al-Maliki tại Baghdad, Turkey càng khó yên tâm. Vừa phải đưa quân phòng thủ biên giới miền Nam, lãnh đạo Turkey tại thủ đô Ankara vừa lo ngại là trong đà suy nhược của Baghdad, các lực lượng dân quân người Kurd sẽ kiểm soát các kho dầu và càng dệt mộng thành hình xứ Kurdistan. Một nước Kurdsitan độc lập có nghĩa là dân Kurd tại miền Nam Turkey sẽ ly khai và trở thành công dân Kurdistan. Vừa có súng, vừa có dầu, dân Kurdistan mà nổi dậy thì sẽ là vấn đề cho Thổ Nhĩ Kỳ! 

Nếu Hoa Kỳ lại còn tráo trở bắt tay Iran thì xứ Turkey sẽ phải tính lại.

Chúng ta cũng nên đọc lại lịch sử.

***

Lịch Sử Sang Trang

Sau hơn sáu thế kỷ thống trị ngang lục địa Âu-Á, từ 1299 đến 1923, Đế quốc Ottoman của dân Thổ tan rã khi Thế chiến II kết thúc. Các cường quốc Âu châu đã chia năm xẻ bảy sự hoang tàn của một Đế quốc thâm niên nên mới ra cơ sự ngày nay với dăm ba sắc tộc và cả chục hệ phái Hồi giáo trên một vùng đất có dầu. Còn lại trong trò chơi quái đản ấy của Âu Châu là nước Nga. Kế thừa sự nghiệp của Anh-Pháp cầu an là một siêu cường rất trẻ, là nước Mỹ.

Đọc lại lịch sử thì sau khi lật đổ chế độ Sa hoàng để lập ra Liên bang Xô viết, chính Đế quốc Liên Xô phanh phui mật ước Sykes-Picot của Anh-Pháp-Nga để lấy lòng các nước Hồi giáo! Kế thừa di sản Xô viết, Putin hiểu rõ bài học lịch sử và đang tận dụng mọi đòn bẩy tại Syria, Iran, hay Saudi để gây thêm nhiễu loạn, cho Hoa Kỳ đi chữa cháy. Còn mình thì bán dầu và bán súng.

Khi lực lượng ISIL như từ trên trời rơi xuống và giết người không gớm tay rồi tung khẩu hiệu xóa bỏ lằn ranh Sykes-Picot để lập ra một Vương quốc mới, từ Lebanon qua Syria, Iraq và cả Jordan, người ta nên nhìn lại chuyện Thánh Chiến như trò chơi quyền lực ngàn đời của lịch sử.

_______________________________

Kết luận ở đây là gì?

Các chiến lược gia Hoa Kỳ mà có ý thức lịch sử thì nên học sử thật lẹ và hướng dẫn dư luận về những động lực sâu xa bên dưới khẩu hiệu. Để xác định lại quyền lợi thiết thực của nước Mỹ  - và nước khác. Chuyện Trung Đông hay Đông Á cũng vậy mà thôi.

Còn lại ở tại chỗ thì trong vòng đua của Thần thánh - hay Quỷ dữ tùy cách gọi - Tử thần giữ độc quyền chân lý và dân chủ không thể có tiếng nói.