Tập Cận Bình Xiết Vào Để Mở Ra?

Hùng Tâm - Hồ Sơ Người-Việt 150325

Mục tiêu thanh trừng của Tập Cận Bình  

* Back to the future *

Giới quan sát hiện tình Trung Quốc đang phân vân giữa hai cách giải thích khác biệt về mục tiêu của Chủ tịch Tập Cận Bình khi từ chiến dịch thanh lọc hàng ngũ để diệt trừ nạn tham nhũng lại gia tăng cường độ và mở rộng đối tượng thành một cuộc thanh trừng. Những người lạc quan – vì vẫn tin tưởng vào việc Trung Quốc đóng góp cho hoà bình và thịnh vượng của địa cầu - thì tin rằng ông ta phải gồm thâu quyền lực về một mối thì mới có thể chuyển hướng và cải cách xứ sở ra khỏi những thử thách nguy ngập hiện tại. Những người bi quan – vì để ý tới văn hóa tập quyền có tính chất truyền thống của Trung Quốc – thì cho là Tập Cận Bình chỉ muốn củng cố quyền lực vì là một lãnh tụ yếu thế trước nhiều sức ép muôn mặt trong hệ thống chính trị Trung Quốc.

Hồ Sơ Người-Việt xin trình bày lại bối cảnh của cả vấn đề này để độc giả thẩm xét.

Thời Sự Đáng Quan Tâm

Trước khi đảng Cộng sản Trung Quốc tổ chức Đại hội cho Khóa 12 vào cuối năm 2012 để đưa lên một tầng lớp lãnh đạo mới – thế hệ thứ năm sau thế hệ Mao Trạch Đông, Đặng Tiểu Bình, Giang Trạch Dân và Hồ Cẩm Đào – thì có chuyện bất thường là Bí thư Trùng Khánh Bạc Hy Lai bị hạ bệ và tống giam. Là người được Chu Vĩnh Khang nâng đỡ để vào Thường vụ Bộ Chính trị là cơ chế quyền lực cao cấp nhất, Bạc Hy Lai có hy vọng và tham vọng rất lớn nhờ thành tích “thanh hồng đả hắc” và phát triển thành phố Trùng Khánh có hơn 30 triệu dân. Họ Bạc bị hạ là do tội ác của người vợ bị một nhân vật thân tín là Vương Lập Quân phanh phui khi trốn vào Tổng lãnh sự quán Hoa Kỳ tại thủ phủ tỉnh Tứ Xuyên là Thành Đô. Đấy là bề mặt.

Khi ấy rồi, tại Trung Quốc đã có tin đồn là Chu Vĩnh Khang, Bạc Hy Lai (và một số tướng lãnh gần gũi với họ Bạc tại Vân Nam vì từng là thuộc cấp ngày xưa của thân phụ là Bạc Nhất Ba) có âm mưu đảo chánh. Khó ai tin vào lời đồn đại ấy.

Tuần qua, thời sự tại Trung Quốc lại có một chi tiết gián tiếp xác nhận chuyện này.

Sau khi lên lãnh đạo (Tổng bí thư từ Khoá 18) và cầm quyền (Chủ tịch Nhà nước và Quân ủy Trung ương từ đầu năm 2013) Tập Cận Bình đã mở chiến dịch diệt trừ tham nhũng với ý chí “giết cọp đập ruồi”, là đảng viên lớn nhỏ gì cũng bị thanh lọc. Con cọp lớn nhất bị vật chính là Chu Vĩnh Khang, Trưởng ban Chính pháp Trung ương, một tay điều khiển hai bộ Công an và Quốc an lẫn bộ máy cảnh sát và toà án, và cả hệ thống tình báo nội bộ.

Tuần qua, Tối cao Nhân dân Pháp viện của Bắc Kinh ra thông cáo kết tội Chu Vĩnh Khang là 1) “vi phạm luật lệ”, 2) “đe dọa sự đoàn kết trong đảng”, và 3) “hoạt động chính trị ngoài tổ chức”.

Ta có thể hiểu “phạm luật” là cách giải thích về tội tham nhũng khi họ Chu còn nắm hệ thống an ninh, làm Bí thư Tứ Xuyên hay Chủ tịch Tập đoàn Dầu khí CNPC lớn nhất của xứ sở. Đến tội “gây chia rẽ trong đảng” thì dư luận ra khỏi chuyện tham ô thường tình của một cơ chế độc tài và nghĩ đến vụ họ Chu cấu kết cùng Bạc Hy Lai để giành quyền bính. Nhưng cái tội “hoạt động chính trị ngoài tổ chức” phải dẫn chúng ta qua ngả khác: ngôn ngữ thư lại của bộ máy hành chánh công quyền khiến kẻ lạc quan nhất cũng luận rằng Chu Vĩnh Khang không chỉ kéo bè kết cánh (với Bạc Hy Lai chẳng hạn) mà còn có âm mưu nghiêm trọng hơn. Đó là tiến hành đảo chánh trên thượng tầng để ngăn cản việc Tập Cận Bình lên lãnh đạo. Có khi để giữ ghế lãnh tụ cho Bạc Hy Lai, bản thân Chu Vĩnh Khang thì làm Thái thượng hoàng, kingmaker.

Từ Thời Sự Ngày Nay Đến Chính Sự Ngày Xưa

Khi hai nhân vật Giang Trạch Dân và Hồ Cẩm Đào được đưa lên lãnh đạo, người ta đều thấy ra bàn tay của Đặng Tiểu Bình.

Là nạn nhân của Mao Trạch Đông trong các âm mưu quyền bính (ba lần bị hạ phóng xuống chuồng bò) rồi là công trình sư của việc cải cách kinh tế từ đầu năm 1979, Đặng Tiểu Bình quan tâm đến ổn định chính trị. Ông là người mở cửa kinh tế mà lập tức khóa cửa chính trị khi loại bỏ hai Tổng bí thư có hướng cải cách và cởi mở quá mạnh như Hồ Diệu Bang và Triệu Tử Dương.

Sau khi dẹp Triệu Tử Dương và cho quân đội vào tàn sát tại Thiên An Môn năm 1989, cũng Đặng Tiểu Bình đã đưa Giang Trạch Dân lên lãnh đạo cùng Thủ tướng Lý Bằng, với một nhân vật tương đối ôn hòa hơn là Kiều Thạch. Sau đó, khi họ Giang đang lãnh đạo, cũng chính Đặng Tiểu Bình đã chọn Hồ Cẩm Đào lên kế vị sau hai đại hội đảng trong 10 năm. Họ Đặng muốn có sự chuyển quyền êm ả để tránh những chấn động kiểu Mao. Và khi lên cầm quyền, các lãnh tụ phải chấp nhận nguyên

Nhờ vậy mà sau vụ Thiên An Môn, Trung Quốc đã có được mấy chục năm êm ả về chính trị.

Nhưng, và đây là truyền thống văn hóa quyền bính của Trung Quốc, khi lên lãnh đạo, Giang Trạc Dân đã mở rộng cơ sở quyền lực và xây dựng hệ thống nhân sự có khả năng hậu thuẫn sự “đồng thuận” cần thiết ở trong đảng. Không những vậy, trước khi về hưu để nhường chức cho Hồ Cẩm Đào, họ Giang còn gài vào cơ chế lãnh đạo (là Bộ Chính trị có 25 Ủy viên, và trên cùng là Thường vụ Bộ Chính trị có chín Ủy viên) những thành phần thân tín của mình. Đó là Tăng Khánh Hồng, Hoàng Cúc, Ngô Bang Quốc, Giả Khánh Lâm hay Tăng Bối Viêm…. (Hồ Sơ Người-Việt xin miễn trình bày thêm chi tiết về gốc gác hay phe cánh của các nhân vật này)

Riêng bản thân, họ Giang còn giữ lại chức Chủ tịch Quân ủy hội gần hai năm sau khi hết làm Tổng bí thư, rồi mới trao cho Hồ Cẩm Đào, là kẻ ngồi ghế lãnh đạo và vẫn ở vị thế “thiểu số”.

Chẳng những vậy, tại Đại hội 18, sáu trong bảy Ủy viên của Thường vụ Bộ Chính trị đều là người được Giang Trạch Dân cất nhắc và cài đặt, kể cả Tập Cận Bình. Người còn lại, duy nhất thuộc “phe Hồ Cẩm Đào”, là Thủ tướng Lý Khắc Cường, đứng hàng thứ hai của Thường vụ.

Thân Thế Tập Cận Binh

Khi nhìn lại chuyện “Trung Hoa ngàn đời”, ta có thể thấy ra vài đặc tính sau đây.

Tùy thời thế mà các lãnh tụ đều dồn niềm tin của mình vào thân tộc, xuất xứ, địa phương hay ngành nghề phục vụ. Chuyện ấy dễ hiểu vì cùng chia sẻ một quá khứ thì dễ đồng ý về tương lai.

Từ đó, trong hệ thống chính trị và cất nhắc nhân sự lãnh đạo tại Trung Quốc người ta mới nói đến “Thái tử đảng” là con cháu các đại công thần thời Cách mạng; “Cánh Thượng Hải” rất mạnh nhờ Giang Trạch Dân; “Đoàn phái” là đảng viên từng phục vụ và lên chức từ Đoàn Thanh niên Cộng sản mà Hồ Cẩm Đào và Lý Khắc Cường là tiêu biểu. Ngoài ra còn Cánh Thanh Hoa hay Bắc Đại của các Đại học Thanh Hoa và Bắc Kinh, cánh Tứ Xuyên từ đất cũ của Đặng Tiểu Bình, v.v…

Cứ theo truyền thống đó thì dù xuất thân từ đất Thiểm Tây, Tập Cận Bình có thể thuộc nhiều  phe một lúc: Thái tử đảng vì là con của Tập Trung Huân, Đoàn phái vì từng sinh hoạt trong Đoàn Thanh niên, cánh Thanh Hoa vì đi học nơi đó, rồi cánh Thượng Hải khi làm Bí thư sau khi Trần Lương Vũ bị loại vì tham nhũng, chưa kể là họ Tập đã từng phục vụ tại Hà Bắc, Phúc Kiến và Chiết Giang….

Nhưng, thân thế đa năng ấy cũng phản ảnh một thực tế là họ Tập có nhiều bè mà thiếu bạn. Nói theo ngôn ngữ chính trị Trung Hoa thì thiếu gốc và rễ, thiếu cơ sở quyền lực bền vững trước mạng lưới chằng chịt của những người đi trước, nhất là của Giang Trạch Dân.

Cho nên, dù có được Giang Trạch Dân cất nhắc (cùng Chu Vĩnh Khang), Tập Cận Bình vẫn phải học bài của vị tiền nhiệm là xoá bỏ mọi chướng ngại do người trước cài lại và xây dựng thế lực cho mình. Vì vậy, Chu Vĩnh Khang, Tăng Khánh Hồng hay các như Tướng Từ Tài Hậu và Quách Bá Hùng thuộc cánh họ Giang đều đã được chiếu cố. Thuộc phe Hồ Cẩm Đào thì mới chỉ có nguyên bí thư riêng là Lệnh Kế Hoạch sa lưới…. Đấy là phần “xoá”. Theo chiều hướng này thì chính Giang Trạch Dân cũng có ngày bị hỏi han cho tuyệt nọc khuynh đảo.

Phần “xây” là xây dựng vây cánh cùng thế lực là điều chắc chắn Tập Cận Bình đã kín đáo thi hành mà người ta chưa biết được hết. Bước đầu có thể là tìm lại những người đã từng ở tỉnh Thiểm Tây hay “Hoàng Thổ” của phụ thân là Tập Trung Huân, nơi họ Tập khởi nghiệp và kết thân với nhiều đảng viên khác.

Đấy là “đảngThiểm Tây” trong Bộ Chính trị. Trên cùng có Vương Kỳ Sơn và Du Chính Thanh dù cả hai đều thuộc “Thái tử đảng” và được Giang Trạch Dân tín nhiệm. Vương Kỳ Sơn nay đang chỉ đạo chiến dịch diệt trừ tham nhũng và Du Chính Thanh thì trù hoạch việc cải cách trước khi có Đại hội 18. Ngoài ra còn có Lý Chiến Thư và Triệu Lạc Tế. Trong Bộ Chính trị hiện nay, “đảng Thiểm Tây” đã có năm người. Chưa kể bốn tướng lãnh mà ba người lại ở trong Quân ủy hội.

Vào một kỳ khác, Hồ Sơ sẽ trình bày thêm về vây cánh đang hình thành của Tập Cận Bình….

____

Kết luận ở đây là gì?

Không nên coi thường bản sắc độc tài của lãnh đạo Trung Quốc

Sau 10 năm động loạn vì Cách mạng Văn hóa (1967-1976) cho tới khi Mao qua đời, Đặng Tiểu Bình mất nhiều năm mới loại bỏ được bộ máy nhân lực của Mao (“Tứ Nhân Bang”, Hoa Quốc Phong và Uông Đông Hưng) qua một cuộc đảo chính thầm lặng để tập trung quyền lực, rồi mới khởi sự mở cửa từ đầu năm 1979.

Tập Cận Bình lãnh di sản mở cửa nên không có nhiều năm như họ Đặng. Và 10 năm sau khi cải cách, Đặng Tiểu Bình vẫn cho mở cuộc tàn sát tại Thiên An Môn. Tập Cận Bình có thể gồm thâu quyền lực rồi sẽ cải cách như dự đoán lạc quan của quốc tế. Chẳng vì vậy mà không có đổ máu!