Âu Châu: Vô Cương nên Bất Thường

Nguyễn-Xuân Nghĩa - Việt Báo Ngày 150807

Những nguyên nhân sâu xa của khủng hoảng   

* Một mỏm rực rỡ của cả đại lục Âu-Á *

Khi theo dõi cuộc tranh cử Tổng thống tại Hoa Kỳ, với đề tài đang làm đảng Cộng Hòa lúng túng là hồ sơ di dân, ta có thể nhìn qua Âu Châu là nơi có cùng loại vấn đề ấy, nhưng rắc rối gấp bội….

Hôm Thứ Tư mùng bốn Tháng Tám vừa qua, thêm một con thuyền chở di dân lậu bị đắm ngoài khơi nước Ý, bên trong có khoảng 600 người. Từ Tháng Tư, nạn thuyền nhân nhập lậu từ các nước miền Nam vào Âu Châu khiến mỗi tháng có cả trăm người thiệt mạng vì đắm tầu trên Địa Trung Hải. Khi ấy, người ta được biết thêm là từ gần hai năm nay, tầu bè của Ý đã phải cứu vớt hơn 200 ngàn người trên biển!

Về bối cảnh, khủng hoảng và chiến tranh trải rộng từ Bắc Phi, Tây Phi qua Trung Đông khiến dân chúng chạy loạn vào nhau. Người có tiền, vài ngàn đô la một người chứ không ít, thì cố ra khỏi vùng giao tranh trong thế giới Hồi giáo để tìm cuộc sống ở nơi yên bình hơn: Âu Châu. Vì không phải ai cũng có khả năng di tản bằng máy bay qua các phi cảng quốc tế, nhiều hải cảng Bắc Phi của Maroc, Algérie, Tunisie hay Ai Cập (Egypt) được dùng làm nơi xuất phát của làn sóng di tản từ miền Nam lên. Ở tại chỗ, cư dân thấy khổ vì thịt cá đều lên giá vì ngư dân đổi nghề từ đánh cá sang dẫn người vượt biên.

Tại Libya, một xứ Bắc Phi đang tan tành nhờ công lao can thiệp của Barack Obama và Hillary Clinton năm 2011, người ta ít thấy xảy ra nạn bắt cóc đòi tiền chuộc mạng như khủng bố Hồi giáo đã làm ở Syria, Iraq hay phía Bắc xứ Mali. Chỉ vì nghề dẫn người vượt biển lại có lời hơn. Đâm ra sau khi lãnh tụ Muamar Ghaddafi bị giết, Libya là trạm trung chuyển của dịch vụ xuất cảng di dân lậu!

Bên kia Địa Trung Hải, các nước Âu Châu tại miền Nam đều bị khốn đốn khi kinh tế suy trầm và nợ nần đang đe dọa: vụ khủng hoảng của khối Euro lại dồn chung vào vụ khủng hoảng di dân….

Đã vậy, các nước ở xa tại miền Đông thì nhìn vào một biên cương khác đang bị chuyển dịch. Xứ Ukraine với bán đảo Crimea bị Liên bang Nga thôn tính, các tỉnh miền Đông bị Nga sai người tấn công để sát nhập vào khối “Thân Nga”, vùng trái độn cho Tổng thống Vladimir Putin. Họa vô đơn chí, sau khi các nước Tây Âu thấy khó chịu vì làn sóng di dân từ Đông Âu được giải phóng khỏi chế độ Xô viết đổ vào xứ mình kiếm việc thì nay đến lượt các nước miền Bắc gặp vấn đề. Di dân tụ tập trong các khu ổ chuột quanh đường hầm Channel và hải cảng Calais của Pháp để tìm cách xâm nhập nước Anh: bên kia sông, dưới lớp sương mù của Anh quốc là ánh mặt trời.

Ngần ấy khó khăn khiến nhiều nước Âu Châu muốn xét lại chánh sách di trú bên trong Liên hiệp Âu châu theo tinh thần của Hiệp ước Schengen (tên một thành phố của Luxembourg).

Được ký kết từ năm 1985 rồi mở rộng cho 26 quốc gia, Hiệp ước quy định quyền tự do di chuyển và cư trú của người dân bên trong các nước thành viên. Nhiều đảng phái quốc gia, thuộc cánh hữu, không muốn duy trì tinh thần tự do đó vì xã hội mất dần bản sắc văn hóa riêng và có khi còn nhập cảng khủng bố Hồi giáo!

Đấy mới là bối cảnh phức tạp của Liên Âu.

***

Trên đại lục địa Âu-Á, phía miền Tây được gọi là Âu Châu gồm 50 quốc gia lớn nhỏ, xưa nay đã từng khuynh đảo cả thế giới từ hơn 500 năm. Bên trong, họ giao chiến và giết hại nhau trong nhiều thế kỷ, với cao độ tàn sát là hai trận Thế chiến của Thế kỷ 20.

Từ đấy, các nước Âu Châu mơ ước thành lập một hệ thống hợp tác cho hòa bình và thịnh vượng trên cơ sở của luân lý và kinh tế: các nước tự do trao đổi với nhau để mưu tìm thịnh vượng, và không tái diễn việc chuyển dịch biên cương – một nguyên nhân của chiến tranh – để có hòa bình, nhưng bên trong thì vẫn tôn trọng chủ quyền quốc gia mà coi nhẹ các vấn đề biên giới.

Một cách cụ thể minh diễn lý tưởng Âu Châu ấy: biên cương vẫn còn nguyên vẹn, không được tẩy xóa, mà giữ vai trò thấp hơn, với nhiều lỗ hổng cho quyền tự do chuyển dịch hàng hóa và cư dân.

Nhưng lịch sử và thực tế thường xé nát những ước mơ lý tưởng và lý thuyết đó.

Lý tưởng cao đẹp của Thế kỷ Minh triết – cái gốc của tinh thần dân chủ và chủ nghĩa quốc gia – dẫn đến sự chuyển hóa chế độ quân chủ thành các quốc gia có biên cương và tôn trọng dân quyền bên trong. Quyền dân có được mở rộng, nhưng sức mạnh của các quốc gia lại dẫn đến chiến tranh. Từ phong trào thống nhất các tiểu vương quốc hay quân quốc Âu Châu thành nhiều quốc gia, những cuộc chiến kéo dài mới gây ra tình trạng dời đồi cột mốc của biên cương và vây hãm người dân xứ này trong vòng cai trị của một quốc gia hay dân tộc khác. Cao điểm là chiến tranh Pháp-Phổ năm 1871 hay Đại chiến năm 1914 rồi Thế chiến II năm 1939.

Từ những năm 1945 trở về sau, dự án Liên Âu nêu ra lý tưởng giải phóng người dân khỏi những câu thúc hay khuôn khổ của biên giới. Lý tưởng ấy trước hết giải phóng luồng vận chuyển hàng hóa và cả tiền tệ nên ngày nay người ta mới có 28 nước thành viên của Liên Âu với chế độ tự do thương mại. Bên trong có 19 nước xài chung một đồng tiền là khối Euro.

Tránh được chinh chiến thì khủng hoảng tài chánh lẫn kinh tế vẫn bùng nổ từ năm 2010, chỉ vì hệ thống hợp nhất thương mại mà không thống nhất chính trị đã gây ra - mà khỏa lấp - những sức ly tâm và mầm phân hóa. Âu Châu không thể giải quyết được các bài toán đó nếu không bình tĩnh nhìn vào thực tế là phải có hệ thống chính trị thống nhất, có thẩm quyền xuyên quốc gia, tức là phải có một Liên bang Âu châu, bên trong, mỗi quốc gia chỉ là một tiểu bang.

Liên bang Hoa Kỳ là nơi mà hàng hóa, tiền tài và dân chúng tại California hay New York có quyền đi qua Nevada hay Texas, và đồng Mỹ kim dùng chung cho 50 tiểu bang lại thuộc thẩm quyền quyết định của hệ thống Ngân hàng Trung ương độc lập. Âu Châu chưa đi tới đó.

Và khó thực hiện lý tưởng hòa bình thịnh vượng nếu không triệt tiêu chủ quyền quốc gia cho một siêu quyền lực quốc tế. Việc nước Pháp hay Đức đang đề nghị tăng cường vai trò chính trị của Liên Âu, hoặc ít ra một chế độ thuế khóa thống nhất trong khối Euro, là một bước đúng hướng nhưng có rất nhiều chông gai trước mắt.

Vụ khủng hoảng vì hiện tượng di dân bên trong và thuyền nhân bên ngoài đang gây thêm nhiều vấn đề mới.

***

Trước hết, Âu Châu là một quần thể các nước hải đảo hay bán đảo ở miền Tây đại lục địa Âu-Á lại tiếp cận với thế giới Hồi giáo ở miền Nam.

Trong nhiều năm, các nước Tâu Âu đã sống trong ảo tưởng mà tiếp nhận di dân từ các nước nghèo ở miền Nam để có nhân công rẻ cho kinh tế và trùm lên trên một khái niệm lý tưởng là một xã hội đa văn hóa. Thực tế thì nhiều di dân từ miền Nam kiếm ăn tại Âu Châu mà không chấp nhận văn hóa Âu Châu và cũng chẳng được hội nhập. Họ không trở thành người Âu Châu dù có quốc tích Âu Châu và họ xây dựng hậu cứ văn hóa tôn giáo riêng, là môi trường hoạt động của các nhóm Hồi giáo cực đoan quá khích. Như những tế bào không được cơ thể tiếp nhận, môi trường đó gây ra nạn ung thư của khủng bố Hồi giáo.

Bộ não của cơ thể này, là hệ thống lãnh đạo Âu Châu còn chưa ý thức được mâu thuẫn không thể gỉai quyết giữa tự do thương mại và thống nhất tiền tệ mà không có thống nhất chánh trị, hay ít ra là thẩm quyền về chính sách kinh tế tài chánh thống nhất. Làm sao hệ thống lãnh đạo ấy dám nhìn vào các tế bào ung thư của khủng bố Hồi giáo, hay sự giả trá bất lực của lý tưởng đa văn hóa?

Y như Hoa Kỳ với di dân từ miền Nam, Âu Châu sẽ mất dần bản sắc và sức mạnh trong đà bành trướng của di dân gốc Bắc Phi và Trung Đông theo đạo Hồi. Các quốc gia muốn duy trì bản sắc thì bầu lên những chính đảng hữu khuynh, thậm chí cực hữu, với hậu quả trước mắt là gây thêm rạn nứt trong Liên Âu. Các chính đảng này không chỉ nghi ngờ di dân Hồi giáo, họ nghi ngờ cả kế hoạch hội nhập Âu Châu!

Bên trong hệ thống hội nhập đó, lý tưởng vô cương – không biên cương ranh giới – cho hàng hóa và tiền tệ thì đã bị thực tế xé rách với vụ khủng hoảng Hy Lạp trong khối Euro. Chế độ kiểm soát tư bản và chuyển ngân, như đã áp dụng hai năm trước cho một xứ lâm nạn là Cyprus có thể tạm cứu được khối Euro. Nhưng nếu lại áp dụng cho Hy Lạp thì đi ngược với chủ trương lý tưởng. Trục xuất Hy Lạp là giải pháp cần thiết mà ai cũng ngại vì những gì xảy ra sau đó cho cả khối Euro lẫn chế độ tự do thương mại và di chuyển hàng hóa.

Quyền tự do di chuyển có vẻ lý tưởng này tạo ra lợi thế cho các nền kinh tế mạnh mà xúc phạm chủ quyền của các nền kinh tế yếu ở miền Nam khi các quốc gia này muốn hưởng lợi nhưng không phải trả giá!

Sau cùng, một lý tưởng của Âu Châu từ năm 1945 đến 1992 là không dời đổi cột mốc biên giới đã lung lay sau khi hệ thống Xô viết sụp đổ, Liên bang Nam Tư tan rã rồi ngày nay bị Vladimir Putin bắn thủng với việc xâm phạm biên giới Georgia năm 2008 rồi tấn công Ukraine năm ngoái. Những biến cố có tính chất xâm lược ở vòng ngoại biên thật ra đang thách đố lý tưởng Âu Châu: làm sao từng nước có thể bảo tồn chủ quyền nếu không có khả năng bảo vệ biên giới?

Nhìn vào lọai vấn đề không thể có giải pháp của Âu Châu, chúng ta có thể kết luận về vấn đề di dân tại Hoa Kỳ. Đảng Dân Chủ tưởng rằng khôn khi chiêu mộ lá phiếu Latino bằng cách dón nhận di dân nhập lậu từ miền Nam. Cũng dưới khẩu hiệu đa văn hóa như nhiều nước Âu Châu, họ đang cấy nhiều tế bào lạ vào cơ thể Hoa Kỳ và tạo ra các vùng biên vực là hậu cứ của dân Latino. Sẽ có ngày giới dân cử của họ sẽ nói đến quyền bảo vệ ngôn ngữ riêng, rồi quyền tự trị.

Vài chục năm nữa, nước Mỹ sẽ gặp khủng hoảng như đang thấy tại Âu Châu.

Từ “Grexit” Đến “aGreekment”

Nguyên Lam & Nguyễn Xuân Nghĩa, RFA Ngày 150715

 

* Một thỏa thuận lịch sử, vì gây thất vọng và không kéo dài *    

 

* Màn ảnh truyền hình cho thấy Thủ tướng Hy Lạp Alexis Tsipras tại thị trường chứng khoán Amsterdam vào ngày 13 tháng 7, năm 2015. Hy Lạp đạt một thỏa thuận cứu trợ tài chính một cách tuyệt vọng với Khối Euro sau một cuộc chạy băng đồng qua đêm, dẫn đến một thỏa thuận lịch sử cứu nguy kinh tế Hy Lạp để xứ này khỏi vỡ nợ - AFP *

 

 

 

Sau một thượng đỉnh kéo dài đến 17 tiếng – một cuộc chạy băng đồng – sáng Thứ Hai 13, lãnh đạo của 19 nước trong khối Euro cùng các định chế chủ nợ đã đạt một thỏa thuận lịch sử cho số phận của Hy Lạp. Với chuyên gia kinh tế Nguyễn-Xuân Nghĩa thì đây là một thỏa thuận lịch sử vì ngắn ngủi mà lại chẳng thỏa mãn được các nước trong cuộc. Diễn đàn Kinh tế sẽ tìm hiểu vì sao trong phần trao đổi với ông Nguyễn Xuân Nghĩa và Nguyên Lam.

Nguyên Lam: Xin kính chào ông Nghĩa. Thưa ông, sau những diễn biến hàng ngày rồi gần như hàng giờ tại Âu Châu khiến các thị trường tài chính trên thế giới đều quan tâm, các nước trong khối Euro đã đạt được một thỏa thuận về kế hoạch cứu nguy kinh tế Hy Lạp để xứ này khỏi vỡ nợ,  và vẫn ở trong khối tiền tệ thống nhất của 19 quốc gia tức là tránh được kịch bản gọi là “Grexit”. Theo dõi rất sát hồ sơ này, ông đánh giá thế nào về thỏa thuận đó?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Bản hiệp ước dài hơn 1.800 chữ được Chủ tịch Hội đồng Âu châu gọi đùa là “aGreekment” thay vì “Grexit” bao gồm những điều kiện rất khó nuốt. Cho nên tôi thiển nghĩ rằng có thể là một thỏa thuận lịch sử vì chẳng thỏa mãn được ai nên sẽ không kéo dài. Sau đó vài ba năm là rất nhiều sóng gió cho các nước Âu Châu, chưa kể tới Hy Lạp.

Nguyên Lam: Ông Nghĩa quen mở đầu bằng kết luận rồi mới trình bày bối cảnh và các yếu tố đáng cân nhắc để dẫn tới kết luận đó. Trước hết thưa ông, bối cảnh của hồ sơ Hy Lạp này là gì?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Về bối cảnh xa, thì trong sự hồ hởi của Âu Châu sau khi Chiến tranh lạnh kết thúc, các nước Âu Châu bèn thống nhất chế độ trao đổi thương mại với nhau qua Hiệp ước Maastrict vào năm 1992. Hiệp ước này lập ra Liên hiệp Âu châu, gọi tắt là EU, một định chế siêu quốc gia mà không có thẩm quyền chính trị trên các thành viên vì từng nước vẫn giữ chủ quyền riêng về chính sách kinh tế tài chính ở bên trong. Chủ quyền đó được thể hiện ở quan điểm của Quốc hội từng nước căn cứ trên đề nghị của các chính quyền do dân bầu lên.

Bản hiệp ước dài hơn 1.800 chữ được Chủ tịch Hội đồng Âu châu gọi đùa là “aGreekment” thay vì “Grexit” bao gồm những điều kiện rất khó nuốt. Cho nên tôi thiển nghĩ rằng có thể là một thỏa thuận lịch sử vì chẳng thỏa mãn được ai nên sẽ không kéo dài.  Nguyễn-Xuân Nghĩa

- Kế tiếp thì các nước lại có sự lạc quan thứ nhì là một số thành viên của Liên Âu tiến tới chế độ thống nhất tiền tệ vào năm 1999 để dùng chung một đồng bạc là đồng Euro kể từ đầu năm 2001. Ngày nay, Khối Liên Âu có 28 thành viên, trong đó có 19 quốc gia dùng đồng Euro và được gọi là  Nhóm Euro. Hai cơ chế Liên Âu và Euro có một mâu thuẫn căn bản và nội tại là Khối Liên Âu không có thực quyền đối với chính sách kinh tế của từng thành viên và Nhóm Euro lại bao gồm nhiều nền kinh tế mạnh yếu khác nhau và có sức cạnh tranh khác biệt nên hưởng lợi cũng khác nhau. Sau chín năm thì mâu thuẫn đó dẫn tới cuộc khủng hoảng, vào năm 2009.

Nguyên Lam: Kinh thưa quý khán thính giả, chúng ta đi tới bước thứ hai về bối cảnh và tìm hiểu vì sao mâu thuẫn đó phát tác thành khủng hoảng. Xin mời ông Nghĩa giải thích.

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Nhóm Euro có các nước giàu mạnh làm lực đẩy cho các nước nghèo được dùng chung một đồng bạc có giá trị cao hơn thực lực của các nước nghèo. Vì vậy, các nước nghèo có thể tiêu xài quá sức trả và mắc nợ mà Liên Âu chẳng có thẩm quyền chính trị để can thiệp và kịp thời sửa sai. Giàu mạnh thì có nước Đức và tôn trọng kỷ cương ngân sách thì có nhiều quốc gia ở miền Bắc. Nghèo hơn mà tiêu xài bừa phứa vì theo chế độ bao cấp là các nước ở quanh biển Địa Trung Hải tại miền Nam, trong đó mắc nợ nhiều nhất là Hy Lạp. Các nước chưa thấy ra những mâu thuẫn ấy cho tới khi kinh tế toàn cầu bị Tổng suy trầm vào các năm 2008-2009.

- Khủng hoảng bùng nổ từ năm 2009 và lan rộng từ năm 2010 mà các nước chỉ tìm ra giải pháp chống đỡ tạm là chuộc nợ và xóa nợ cho một số quốc gia khách nợ, như Ireland ở phương Bắc và các nước lâm nạn ở miền Nam là Hy Lạp, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha và cả Ý Đại Lợi. Một quốc gia nằm trong vùng bản lề là Pháp vì vừa là nửa Nam nửa Bắc bên cạnh nước Đức cũng bị nạn suy trầm kinh tế với thất nghiệp cao.

Nguyên Lam: Nguyên Lam xin đề nghị ông giải thích thêm là khủng hoảng bùng nổ như thế nào.

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Thưa rằng trong Nhóm Euro, nước Đức giàu mạnh nhất và có khả năng cạnh tranh cao nhất với kỷ luật chi thu chặt chẽ nhất thì cần hệ thống tiền tệ thống nhất vì điều ấy có lợi cho một nền kinh tế cần xuất khẩu đến 50%. Đức bán hàng cho bên ngoài và cho các nước Euro, thu tiền về Đức có thể cho các nước này vay lại để tiếp tục mua hàng. Các nước nghèo yếu hơn tại miền Nam và có sức cạnh tranh kém hơn thì thấy cách dàn xếp này có lợi vì dùng một đồng tiền có giá trị cao hơn khả năng cạnh tranh của họ và sẵn tiền thì cứ xài – bị bội chi ngân sách và bị nhập siêu về thương mại – mà vẫn được các nước giàu mạnh kia giúp đỡ. Vì chẳng có thẩm quyền chính trị từ Hiệp ước Maastrict, Đức chỉ có thể khuyến cáo và kín đáo gây sức ép chứ không làm được gì hơn. Vì vậy, khủng hoảng mới kéo dài và các nền kinh tế lâm nạn bị suy trầm và thậm chí suy thoái kinh tế. Trong số này, Hy Lạp bị nặng nhất, sản lượng kinh tế sút giảm đến gần một phần ba sau sáu năm lụn bại, thất nghiệp lên tới 25% và còn cao gấp đôi trong thành phần trẻ.

Nhóm Euro có các nước giàu mạnh làm lực đẩy cho các nước nghèo được dùng chung một đồng bạc có giá trị cao hơn thực lực của các nước nghèo. Vì vậy, các nước nghèo có thể tiêu xài quá sức trả và mắc nợ mà Liên Âu chẳng có thẩm quyền chính trị để can thiệp và kịp thời sửa sai -  Nguyễn-Xuân Nghĩa

Nguyên Lam: Vừa rồi chúng ta mới tập trung vào hồ sơ Hy Lạp là một nước trong vùng Địa Trung Hải tiêu biểu cho các nước lâm nạn ở miền Nam. Thưa ông, xứ Hy Lạp đã xoay trở thế nào trong cơn sóng gió kéo dài đến gần sáu năm?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Sau năm năm khủng hoảng, Hy Lạp được cứu trợ và giảm nợ hai lần mà không cải tổ được cơ chế kinh tế và chấn chỉnh được chi thu để tìm lại sức tăng trưởng khác. Trong khi đó, các ngân hàng lỡ cho Hy Lạp vay thì bán lại các khoản nợ bị lỗ cho các định chế Liên Âu, các thành viên của Nhóm Euro, Ngân hàng Trung ương Âu châu ECB và Quỹ Tiền tệ Quốc tế IMF. Liên Âu, Ngân hàng ECB và Quỹ IMF trở thành ba định chế đại diện cho chủ nợ. Rốt cuộc thì Hy Lạp mắc nợ đến hơn 300 tỷ Euro, tương đương với 350 tỷ Mỹ kim và hàng tuần thì phải có tiền trả nợ mà tìm không ra.

- Sự bất lực của các chính đảng truyền thống trong năm năm lầm than khiến dân Hy Lạp bầu lên tập hợp SYRIZA gồm có 22 nhóm thiên tả, từ cộng sản đệ tam đệ tứ đến các đảng “Mao-ít” vì họ hứa hẹn giải quyết bốn điều bất khả. Là khỏi trả nợ, được cứu trợ thêm, được tăng chi cho hưu bổng mà vẫn ở trong khối Euro. Đây là một hiểu lầm lớn vì làm sao cứ được các nước cứu trợ mà không chịu uống liều thuốc đắng của cải cách và lại còn đòi tăng chi?

- Vì vậy, từ đầu năm cho đến cuối Tháng Sáu, chính quyền Syriza nhiều lần thương thuyết với các chủ nợ mà không thành và bỏ cuộc họp trở về tổ chức trưng cầu dân ý với lời yêu cầu là nên chống các đề nghị cứu trợ có điều kiện của Âu Châu. Hôm mùng năm vừa qua, đa số tới hơn 61% của dân Hy Lạp bỏ phiếu chống lại đề nghị mà các nước Âu Châu đã thu hồi, coi như vô giá trị. Kết quả thì vì Hy Lạp phản đối đề nghị cứu trợ của Âu Châu nên hết tiền sinh hoạt, các ngân hàng đóng cửa và xứ này mất khả năng thanh toán các khoản nợ đáo hạn dồn dập nên sẽ vỡ nợ và tự ra hoặc bị đẩy ra khỏi Nhóm Euro. Đấy là cực điểm của vụ khủng hoảng tuần qua.

Kết quả thì vì Hy Lạp phản đối đề nghị cứu trợ của Âu Châu nên hết tiền sinh hoạt, các ngân hàng đóng cửa và xứ này mất khả năng thanh toán các khoản nợ đáo hạn dồn dập nên sẽ vỡ nợ và tự ra hoặc bị đẩy ra khỏi Nhóm Euro. Đấy là cực điểm của vụ khủng hoảng tuần qua - Nguyễn-Xuân Nghĩa

Nguyên Lam: Thưa quý thính giả, khi bị đẩy tới bước đường cùng, Chính quyền Syriza liền đề nghị Quốc hội Hy Lạp biểu quyết một chương trình cải cách còn khắc khổ và khó thực hiện hơn những yêu cầu trước đó của Âu Châu. Hôm Thứ Sáu tuần trước, đến 80% dân biểu Quốc hội Hy Lạp đồng ý với đề nghị này để Thủ tướng Alexis Tsipras gặp lại các chủ nợ, hứa cải cách và được vay thêm 59 tỷ Euro trong hai ba năm tới. Thưa ông Nghĩa, phản ứng của các nước Euro là gì? 

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Người ta thấy ra hai loại phản ứng tâm lý và chính trị. Các quốc gia tôn trọng kỷ luật ngân sách và những cam kết thì coi là Hy Lạp không đáng tin và nhất là có thái độ khiếm nhã là mạt sát các chủ nợ khi đàm phán. Một số quốc gia mắc nợ vì theo chế độ bao cấp thì thông cảm với Hy Lạp mà cũng sợ Hy Lạp mà ra khỏi Nhóm Euro thì toàn bộ hệ thống tiền tệ sẽ bị thiệt hại. Hoài nghi Hy Lạp thì có nước Đức, Phần Lan, Hà Lan, Slovakia, ba nước Cộng hòa Baltic. Kín đáo bênh vực Hy Lạp thì có nước Pháp, Ý, và Bỉ.

- Nhưng vì tính chất ngụy tín của Syriza, nay nói này mai nói khác bất kể tới thực tế kinh tế còn bi đát hơn nhận thức của họ, sau hai ngày đàm phán các nước Âu Châu đều vượt qua những dị biệt mà thống nhất quan điểm về một giải pháp cấp cứu Hy Lạp. Vì giải pháp này là một hiệp ước nên phải được Quốc hội của 19 thành viên Nhóm Euro phê chuẩn, trước tiên là Quốc hội Hy Lạp vào ngày Thứ Tư này.

Nguyên Lam: Thưa ông, nội dung của thỏa thuận này là gì mà ông cho rằng sẽ khó thành hình?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Thứ nhất, Hy Lạp xin vay 59 tỷ Euro để thoát hiểm thì Âu Châu đề nghị cho vay 86 tỷ vì thực tế là 10 ngày khủng hoảng vừa qua khiến xứ này mất thêm 25 tỷ Euro mà không biết. Thứ hai, Hy Lạp phải thật sự chấn chỉnh lại chi thu, ra khỏi chế độ bao cấp và tiến hành cải cách theo tinh thần tự do và tư nhân hóa để nâng cao khả năng cạnh tranh. Thứ ba từng bước chấn chỉnh và cải cách ấy phải được các chủ nợ giám sát rồi mới quyết định giải ngân từ một quỹ yểm trợ tài chính trị giá khoảng 50 tỷ Euro.

- Nói vắn tắt thì Hy Lạp được coi là một học trò hư - đáng lẽ bị úp mặt vào tường trong năm năm, là bị trục xuất ra khỏi Nhóm Euro cho tới ngày cải sửa lành mạnh hơn – lại được Âu Châu giúp đỡ dưới sự răn đe. Riêng về Hy Lạp thì Syriza sẽ bị phản ứng mạnh từ cánh cực tả và chống Euro trong tập thể ô hợp này. Họ sẽ phải liên kết với nhiều thành phần khác để đủ đa số cầm quyền và khủng hoảng kinh tế tài chính có thể là khủng hoảng chính trị kéo dài cho Hy Lạp.

Nguyên Lam: Thưa ông, trong vụ này người ta thấy có nhiều lập luận cho là nền dân chủ hay chủ quyền hoặc danh dự của Hy Lạp đã bị xúc phạm khi Âu Châu gây áp lực như vậy. Ông nghĩ sao?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi rất hiểu lý luận ấy nhưng thiển nghĩ rằng nền dân chủ phải khởi đầu bằng sự tự trọng và tinh thần trách nhiệm. Không kiểm soát được việc chi thu, tiêu xài mà khỏi đếm và khi bị đòi nợ thì núp sau hai chữ chủ quyền và dân chủ thì đây chỉ là hài kịch chính trị của một xứ nhược tiểu. Nhưng sự việc đó cũng cho thấy mầm mống rạn nứt trong Nhóm Euro và Khối Liên Âu.

- Nhiều quốc gia cứ muốn góp gạo thổi cơm chung và tìm phần hơn trong trò chơi hợp tác ấy, khi hữu sự thì lại hăm dọa xé chiếu ngồi riêng để cả tập thể phải nhượng bộ. Vì vậy, về dài thì Liên Âu phải cải sửa lại cơ chế để có thực quyền chính trị, là điều cực khó. Cho nên nhiều phần thì Âu Châu sẽ tan thành bốn mảnh với bốn nhóm quốc gia có những đặc tính kinh tế và yêu cầu an ninh khác biệt ở bốn góc. Hy Lạp mới chỉ là màn đầu của một bi kịch lớn, sẽ kéo dài trong nhiều năm.

Nguyên Lam: Xin cảm tạ ông Nghĩa về phần phân tích này.

Âu Châu Đẩy Lui Khủng Hoảng Hy Lạp

Nguyễn-Xuân Nghĩa - Người Việt Ngày 150714

"Kinh Tế Cũng Là Chính Trị"

Và trôi dần xuống hố

* Xưa nay tớ vẫn thích di tích cổ của Hy Lạp - Hôm qua đấy là ngân hàng! *

Sau một đêm chạy băng đồng trong 17 tiếng hội họp, 19 nước Âu Châu của Nhóm Euro đã thở ra nhẹ nhõm khi bình minh ló dạng tại Bruxelles: họ đạt thỏa thuận về kế hoạch cứu trợ Hy Lạp.

Nhìn từ giác độ của Thủ tướng Alexis Tsipras, lãnh tụ cộng sản của tập hợp Syriza cực tả, thỏa thuận này hồi phục nhân phẩm và danh dự của Hy Lạp và xét cho cùng thì cũng không đến nỗi tệ vì Hy Lạp khỏi bị đẩy ra khói Nhóm Euro. Vả lại, xin vay 59 tỷ Euro mà lại được 86 tỷ (tương đương với 95 tỷ đô la) thì ăn mừng là phải!

Nhưng đây là lập luận chính trị có màu sắc cộng sản - là ngụy tín và xa rời thực tế.

Ngụy tín vì trong Tháng Sáu, Âu Châu đã đề nghị điều kiện cấp cứu mà Syriza từ chối, Tsipras bỏ ra về ,tổ chức trưng cầu dân ý và kêu gọi người dân bỏ phiếu chống đề nghị này. Vì vậy, Âu Châu cũng hủy luôn chương trình cấp cứu. Ngày mùng năm, 61% dân chúng Hy Lạp bỏ phiếu chống một đề nghị thật ra không còn giá trị.

Vài ngày sau, khi các ngân hàng bị đóng cửa vì hết tiền và dân tình nheo nhóc thì Tsipras lại lập mưu nữa. Xin Quốc hội cho phép mình gặp lại các nước Âu Châu để thương thuyết mọi gói cứu trợ khác. Quốc hội đồng ý đến 80% để Tsipras đi vay 59 tỷ Euro với những hứa hẹn cải cách còn khắc khổ hơn những gì Âu Châu yêu cầu hôm 25 Tháng Sáu. Cuối cùng thì Hy Lạp xin vay 59 tỷ mà được tới 86 tỷ lận!

Nhưng muốn được cứu trợ dồi dào như vậy, Hy Lạp phải tự lột xác – không, sẽ bị Âu Châu lột xác.

Một thí dụ cỏn con là Hy Lạp phải cải tổ hành chánh để Viện Thống kê Quốc gia có quy chế tự trị và khả năng làm việc độc lập, không còn là công cụ cho chính quyền làm láo mà báo cáo hay để được gia nhập Nhóm Euro vào năm 1999.  Cũng nhỏ không kém là từ nay các cửa hàng buôn bán phải được hoạt động vào ngày Chủ Nhật chứ không lè phè nữa. Hai chi tiết nhỏ nhít ấy cho thấy cơ chế chính trị và xã hội Hy Lạp: ngang tầm con nít xã hội chủ nghĩa. 

Một thí dụ lớn hơn, Chính quyền Hy Lạp phải giải tư, bán lại tài sản quốc doanh cho tư nhân, để thu về 50 tỷ Euro đưa vào một quỹ đặc biệt. Quỹ này sẽ thanh toán một phần quốc trái và châm thêm vốn cho các ngân hàng bị cạn kiệt của Hy Lạp. Danh dự của dân tộc được tôn trọng khi quỹ được đặt tại Athens thay vì ở một nơi xa lạ ngoài lãnh thổ.

Nhưng vẫn được Âu Châu giám sát và từng bước quyết định việc giải ngân.

Thí dụ đó cho thấy vài sự quái đản khác của Hy Lạp. Khu vực điện nước là quốc doanh, giá lại được trợ cấp nên họ lỗ chỏng gọng, mà chẳng được quyền cúp điện của các hộ gia đình cứ coi hóa đơn như giấy chùi mà xả xuống bồn. Không trả tiền mà vẫn có điện xài thì đấy là thiên đường xã hội chủ nghĩa!

Quan trọng nhất, Hy Lạp phải cấp bách cải cách toàn bộ cơ chế kinh tế bao cấp.

Trước hết là tới ngày 15 Tháng Bảy, Quốc hội phải thông qua bản hiệp ước cứu trợ của Âu Châu, trong đó có yêu cầu điều chỉnh tô suất của Thuế Trị giá Gia tăng TVA để tăng tu, phải giảm lương hưu của một số thành phần, và kéo dài tuổi hồi hưu để giảm chi ngân sách. Năm ngày sau, đến kỳ trả nợ ba tỷ rưỡi cho Ngân hàng Trung ương, thì phải tiếp tục hạ cấp số công chức và tiết giảm chi phí trong ngành dịch vụ công cộng. Một tuần nữa, vào ngày 22 thì điều chỉnh luật lệ để cải tổ quy chế tư pháp và hệ thống ngân hàng, v.v….

Mấy chi tiết nhiêu khê ấy chỉ phản ảnh một thực tế chói chang của Hy Lạp.




***

Xứ này hết tiền, nhưng có tuổi về hưu thuộc loại thấp nhất Âu Châu và khi về hưu thì người dân được lãnh tiền hưu bổng cao hơn 80% của mức lương căn bản trước đó. Đấy là thế giới thần tiên của người già. Còn thanh niên thì bỏ chạy đi kiếm việc ở xứ khác để tránh cái nạn thất nghiệp đã lên tới 50% của thành phần trẻ.

Thế còn tư doanh? Đừng hòng lập công ty vì sẽ xâm phạm vào quyền lợi của các doanh nghiệp đã bôi trơn quan hệ với một bộ máy hành chánh có biệt tài tham nhũng. Vì vậy, Hy Lạp bị khủng hoảng từ những nhược điểm lưu cữu trong mấy chục năm rồi.

Bây giờ, trong có vài tháng Hy Lại phải làm một cuộc cách mạng để ra khỏi chế độ bao cấp họ đã dày công xây dựng từ bấy lâu nay Nhiều người nức nở gọi đó là “một cuộc đảo chánh” – nhưng là để thoát cảnh nợ nần.

Trong những ngày tới, nếu không bị các nhóm cực tả đảo chánh ở nhà vì cái tội “đầu hàng giai cấp tư bản,” Chính quyền của Thủ tướng Tsipras phải thông báo lịch trình cải tổ chế độ hưu bổng trên toàn quốc và thời điểm tiến hành các chương trình giải phóng kinh tế. Khác với trước đây, Tsipras và Syriza không thể hứa cuội được nữa vì đồng hồ nợ vẫn điểm và sợi dây thòng lọng lại nằm trong tay các định chế chủ nợ là Liên Âu, Ngân hàng Trung ương Âu châu ECB và Quỹ Tiền tệ Quốc tế IMF.

Trong năm tháng liền, ba định chế ấy đã bị Syriza nhục mạ và bị các nhà bình luận thuộc cánh tả đả kích nêu đã hiểu ra đòn phép Hy Lạp. Họ cứ mặt lạnh như tiền mà nói chuyện tiền bạc! Họ nắm dao đằng chuôi vì có thẩm quyền bơm tiền cấp cứu các ngân hàng đang thiếu thanh khoản.

Bên trong Syriza, các nhóm cực tả hoặc chống Âu Châu mà cản trở tiến trình cải cách thì các ngân hàng và cả chính phủ cùng đổ. Dân chúng lại đi bầu nữa, nhưng tìm đâu ra một liên minh có đủ đa số để cầm quyền và lại cầm bát đi vay?

Vì vậy, cuộc khủng hoảng Hy Lạp chỉ tạm êm vài tuần trong khi Hy Lạp trôi dần xuống hố, càng vẫy vùng cãi cọ thì càng sa hố.

Ra khỏi Hy Lạp ta mới nhìn vào Âu Châu.


***

Khối Liên Âu không chỉ có cái gân gà Hy Lạp, nuốt vào đã khó mà nhả ra không dễ. Các nước đều thấy rằng quốc gia có nền kinh tế mạnh nhất và đã cứu trợ nhiều nhất là nước Đức thì đã mệt mỏi và chấp nhận việc Hy Lạp ra khỏi Nhóm Euro, là kịch bản Grexit. Tự xin ra hay bị đạp ra chỉ là vấn đề ngôn ngữ!

Nhưng mầm loạn của Âu Châu nằm sâu hơn cái gân gà Hy Lạp.

Đó là việc Liên Âu thành hình từ sự thống nhất thương mại mà không thống nhất chính trị, nên xứ nào cũng có thể nhân danh chủ quyền quốc gia mà có chánh sách tài chánh công quyền riêng biệt. Túi khôn bao cấp vạch ra chân lý là cứ việc chi rồi sẽ có xứ khác cứu. Bên trong Liên Âu 28 nước, Nhóm Euro còn có mầm loạn khác, là 19 nước dùng chung một đồng tiền với nhiều khác biệt về khả năng cạnh tranh, về ưu tiên chính trị hay những ràng buộc linh tinh gì đó. Cả Khối Liên Âu 28 và Nhóm Euro 19 đều có những sức ly tâm quá lớn trong nội bộ nên bất cứ một sự rạn nứt nào cũng đe dọa toàn khối.

Ra khỏi chuyện “kinh tế cũng là chính trị” thì sự rạn nứt ấy có thể gây vấn đề an ninh với sự hiện diện của Minh ước Bắc Đại Tây Dương và trước đà bành trướng của Liên bang Nga.

Giải pháp lý tưởng là các nước Âu Châu phải thống nhất về chính trị, thành lập Liên bang Âu châu, một thứ “United States of Europe”. Nhưng chỉ nhìn vào cách từng nước đòi gỉải quyết hồ sơ Hy Lạp ra sao thì người ta cũng thấy kịch bản Liên bang Âu châu là bất khả. Cho nên khủng hoảng và phân hóa bên trong Âu Châu sẽ tái diễn, dù có Hy Lạp hay không.