Một Nhà Nước Mạnh?

Nguyễn-Xuân Nghĩa - Sống 151014

"Vùng Oanh Kích Tự Do"

Là Nhà Nước Biết Khép Đôi Chân Ghẻ Lở

 

* Ngồi nước lụt để bán nước - Hý họa của Sống *

Giới sử gia và xã hội học có nêu ra hai định luật bất ngờ về Trung Quốc:

Nhìn từ giác độ lịch sử ngàn năm thì văn hóa và học thuật Trung Hoa phát triển chói lọi nhất vào đời Tổng (960-1279) là khi Chính quyền trung ương của Hoàng đế lại yếu nhất. Và tan rã dưới sự xâm lược của các dị tộc bị gọi là man rợ như Liêu, Kim, Nữ Chân, Tây Hạ, rồi sụp đổ dưới vó ngựa viễn chinh của quân Mông Cổ. Nghịch lý rất hợp tình ở đây là vì triều đình trung ương suy nhược nên xã hội của người dân lại tự nhiên phát triển, hầu như phát triển ngoài khuôn khố chính thống, chật hẹp và ghẻ lở của Thiên tử!

Sự sáng tạo về thơ phú, hội họa, y khoa, về nghề in hay cả thuốc súng là đỉnh cao đời Tống khi các Hoàng đế chạy như vịt và còn bị ngoại bang cầm tù. Hợp tình hợp lý chứ?

Định luật thứ hai còn ngược ngạo hơn vậy. Sở dĩ chế độ quân chủ chuyên chính của Hán tộc tồn tại mà không bị lão hóa và tiêu vong là nhờ… tứ di!

Trong ngàn năm qua, hãy tạm tính nhẩm cho dễ nhớ là từ 960 cho đến 1960, Trung Quốc bị các dị tộc bợp tai đá đít và cai trị mất 950 năm. Từ Bắc Tống Nam Tống cho đến Nguyên Mông rồi Mãn Thanh (từ 1644 đến 1911), các sắc tộc ngoài Hán đã nắm đầu Trung Quốc khiến nền văn minh Trung Hoa không tàn lụi như nhiều nền văn minh khác.

Lý do đầu tiên là mọi nền văn minh đều có thể tàn lụi.

Khi giới lãnh đạo ngất ngưởng ngồi trên thành quả cách mạng của bậc quốc phụ đã gồm thâu thiên hạ bằng chinh chiến, rồi vinh thân phì gia hưởng thụ, thì xã hội suy kiệt dần. Trung Quốc lại có cái… may, là mỗi khi suy sụp lại được các dị tộc vực dậy! Dưới chế độ cai trị của Kim Liêu, Mông Cổ và Mãn Thanh, các Thiên tử của họ không nói tiếng Hán, cũng chẳng tin người Hán, trừ “Hán gian”, và bơm vào triều những bầu máu khác, và máu mới.

Nhờ đó, thành phần ưu tú sẽ đảo lộn trật tự cũ là các chiến tướng hay đạo sư Mông Cổ, quốc sư Tây Tạng, bác học Á Rập, lẫn thương nhân, thuật sĩ và giáo sĩ Âu Châu. Nhờ vậy mà Marco Polo của nước Ý mới thành quốc khanh của triều Nguyên. Hay các giáo sĩ dòng Tên mới về Âu Châu nhi nhô về Khổng tử dưới triều Mãn Thanh, trong khi các học sĩ hay tộc trưởng của Bát kỳ, tám đạo quân trấn giữ lãnh thổ và chính trị Trung Quốc, coi văn hóa Hán tộc là dép rách!

Đấy là khi hệ thống cai trị Trung Hoa đã có cái vẻ “đa nguyên”, trước khi ta phát minh ra chữ này.  Nói nôm na thì đấy là khi người ta ý thức được rằng “ngoài vòm trời này còn có vòm trời khác” và Thiên tử không là Ngọc hoàng Thượng đế mà có thể bị giải đế vì bị tụt quần!

Khách có kẻ nghiêm và buồn ôm chai rượu theo dõi nhịp gõ cóc cóc của người viết vì chờ đã 70 năm mà chưa thấy Thiên triều hay lũ con hoang ở cõi Ba Đình trình chiếu một màn thoát y cho dân ta thoát Tầu.

Và như mọi khi, đặt chai rượu xuống là khách cầm lên tờ báo. Rồi chơi khó: “Nhà bác là chuyên gia kinh tế thì nghĩ sao về Giải Nobel Kinh tế năm nay?” Mệt thật!

Chẳng lẽ đóng cửa khóc một mình, người viết cứ hay để cửa nẻo toang hoác nên mới dễ bị bạn bè phá rối trị an. Thôi đành vậy. Trời muốn phạt ai thì bắt uống rượu một mình cho nên nếu tránh tai trời thì ta lại gặp ách bạn. Nhưng sau ách nước thì ách bạn vẫn còn dễ thở hơn nhiều. Cùng lắm thì tốn rượu - hơn nước mắt.

Bèn sang số mà gõ qua chuyện Nobel.

Số là các giải Nobel được nhà phát minh Thụy Điển Alfred Nobel (1833-1896) thiết lập trong di chúc của ông vào năm 1895. Là năm tạ thế của quan Đình nguyên kháng Pháp Phan Đình Phùng. Giải đầu tiên được Hàn lâm viện Thụy Điển trao tặng là vào năm đầu của thế kỷ 20, 1901, năm sinh của Tổng thống Ngô Đình Diệm. Mãi đến 73 năm sau khi Nobel tạ thế, Ngân hàng Trung ương Thụy Điển là Sveriges Riksbank mới kỷ niệm 300 năm thành lập của mình và vinh danh ông Nobel mà lập ra Giải Nobel Kinh tế. Năm 1968 đó, ta gặp vụ thảm sát trong biến cố Mậu Thân….

Khách ngồi bên gật gù: “Chả hóa ra người phát minh ra thuốc nổ như ông Nobel và giới làm ngân hàng cũng có cái tâm! Nhưng hình như nhà bác có thói vơ vào. Tại sao chuyện gì của thiên hạ bác cũng lại tham chiếu vào lịch sử nước nhà?”

- Cho đời khỏi quên, thế thôi!

Lại nói về Giải Nobel Kinh tế, từ nhiều năm nay người ta nghiệm thấy rằng Hội đồng trao giải, do Hàn lâm viện Khoa học của Hoàng gia Thụy Điển bổ nhiệm, có khuynh hướng vinh danh các công trình nghiên cứu kinh tế có giá trị giải quyết nhiều bài toán trước mắt của kinh tế và xã hội toàn cầu. Năm nay, giáo sư Angus Deaton, sinh tại Anh quốc và đang giảng dạy tại Đại học Princeton của Hoa Kỳ được trao giải Nobel nhờ công trình nghiên cứu về cách xóa đói giảm nghèo.

Chuyện xóa đói giảm nghèo đang là đề tài thời thượng – chữ Nôm gọi là “ăn khách” – mà nghiêm trọng, chữ Na gọi là “bức xúc” theo kiểu ngàn năm văn vật đất Long Đong, của các nước “đang phát triển”. Chữ nôm na đến tàn khốc là chậm tiến. Cho nên nghiên cứu của giáo sư Deaton quả là hợp thời hợp cách dù rằng ông tập trung chú ý vào lãnh vực thuế khóa để hiểu ra hiệu ứng bất ngờ của chính sách công quyền.

Khách chưa chịu tha! “Nhà bác nói vậy thì thằng nhà báo Mỹ nào cũng có thể viết như vậy! Là chuyên gia thì bác nghĩ sao?” Người viết này chẳng hề phật ý về chữ “thằng” trong câu hỏi. Vì nhiều khi mình đồng ý với khách!

Nhưng lại chú ý đến nét nịnh đầm của bạn. Trong cõi ngu ngu đó, chàng chẳng thấy con nào cả….

Thì đây. Người ta thường biết kinh tế tự do thì đem lại thịnh vượng hơn hẳn kinh tế kế hoạch kiểu cộng sản. Hay cộng sản tuột quần mà xưng danh xã hội chủ nghĩa, như Trung Cộng, Việt Cộng và cả nghị sĩ lão thành mà trẻ thơ đang ra tranh cử Tổng thống bên đảng Dân Chủ là Bernie Sanders. Nhưng muốn có tự do như vậy thì các nước phải có chính quyền mạnh và luật lệ nghiêm minh.

Đây không là một vấn đề kinh tế học là xã hội học. Khi một chuyên gia kinh tế như Angus Deaton mà trúng giải Nobel thì nhà báo lá cải hay lá me đều có thể phang lên cột nhất của trang báo: “Chính quyền mạnh sẽ xóa đói giảm nghèo.” Hèn gì bị gọi là thằng!

Chính quyền mạnh là chính quyền có khả năng tiếp cận sâu và rộng với xã hội dân sinh, để biết là dân cần gì và mình thu thuế ra sao cho công bằng và hữu hiệu để đáp ứng nhu cầu của người dân. Ngược lại, chính quyền độc tài là chính quyền yếu. Họ trải lưới rất rộng để kiểm soát và bắt giữ mọi người về chính kiến. Nhưng quản lý rất nông nên chẳng thu được thuế và nhường trật tự công cộng cho xã hội đen và băng đảng ăn cưóp, đồng nghiệp hạng tép riu của các đồng chí lãnh đạo.

Nói cho nôm na mà đôi ta cùng hiểu thì Ba Dũng hay Năm Cam đều là một ruộc!

Vì vậy, các nước đang phát triển mà dân vẫn chậm tiến, xứ sở vẫn nghèo nàn là vì thiếu chính quyền mạnh mà thừa nhà nước vừa dữ vừa hèn vừa bất lực. Điển hình ư? Chuỗi tai họa Thiên Tân của Trung Quốc, hay cột báo hàng ngày của Việt Nam: nạn dân bị nhà nước cướp đất mà đành lủi thủi ra về. Và trên đường về lại còn bị du đãng rạch túi.

Chúng ta nên tìm hiểu lại về giải Nobel Kinh tế năm nay và nhớ đến thời Đại Tống bên Tầu: Khi Thiên tử khép đùi lại thì lúa mới mọc và nhà thơ có quyền lên tiếng về các cụ già neo đơn buồn bã. Và truyền thông có thể nghiên cứu về kỹ thuật ấn loát để không ai còn giữ độc quyền chân lý….

Khách bèn im. Và người viết kịp gửi bài trước khi báo lên khuôn!

TPP Qua Một Cửa Ải

Nguyễn-Xuân Nghĩa - Người Việt Ngày151005

"Kinh Tế Cũng Là Chính Trị"

Nhưng còn nhiều chông gai tại Hoa Kỳ

 * Một triển vọng lớn, bị tô màu xám ngoét *

Sau năm năm ráo riết họp hành, lần cuối là trận việt dã từ ba ngày tại Atlanta mà thành cả tuần, sáng Thứ Hai mùng năm Tháng 10, 12 bộ trưởng hữu trách hoan hỉ thông báo rằng 12 quốc gia trong vành cung Thái Bình Dương đã hoàn thành việc đàm phán Hiệp ước Xuyên Thái Bình Dương, gọi tắt là TPP. Với giới chức chuyên môn, còn lại chỉ là chuẩn bị chi tiết kỹ thuật, pháp chế và phiên dịch để có một văn kiện thống nhất cho các nước duyệt xét và phê chuẩn theo pháp chế riêng của từng nước.

Nhưng từ đấy, chuyện kinh tế lại thành chính trị.

Về kinh tế, sau Hiệp ước Tự do Thương mại Bắc Mỹ NAFTA ký kết năm 1992, và Tổng thống Bill Clinton ban hành năm 1993 tại Hoa Kỳ, Hiệp ước TPP là biến cố lớn nhất. Nó liên quan đến kinh tế của 12 quốc gia trong vành cung Thái Bình Dương - là Úc (Australia), Brunei, Canada, Chile, Nhật, Malaysia, Mexico, New Zeland, Peru, Singapore, Hoa Kỳ và Việt Nam. Khối TPP sản xuất ra khoảng 28 ngàn tỷ đô la một năm, bằng 40% sản lượng toàn cầu. Dẫn đầu sẽ là Hoa Kỳ cùng nền kinh tế đứng hàng thứ ba là Nhật Bản, hai đối tác của Mỹ trong hệ thống NAFTA là Canada và Mexico. Nếu thành công, Nam Hàn và Đài Loan cũng sẽ tham dự trong vài năm tới….
 

Về chính trị, Trung Quốc vẫn đứng ngoài, bị hụt hẫng với kế hoạch “Đối tác Kinh tế Toàn diện Cấp vùng (Regional Comprehensive Economic Partnership) đang đàm phán cùng 10 thành viên của Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á ASEAN và năm nước Á Châu là Úc, Ấn, Nhật, Nam Hàn và New Zealand (Tân Tây Lan). TPP cũng đẩy sáng kiến của Tổng thống Vladimir Putin về Liên hiệp Âu-Á Eurasian Union vào hậu trường.

Nhìn từ quan điểm chiến lược, TPP là vành đai vây quanh Con đường Tơ lụa Nhất Đới Nhất Lộ và dự án của Bắc Kinh về Ngân hàng Đầu tư Hạ tầng Cơ sở Á Châu AIIB. Xuất thân là nhà vật lý học và sử gia, Tổng trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ là Ash Carter có hình ảnh võ biền về TPP: một hàng không mẫu hạm đối đầu với Trung Quốc. Trong lời chào mừng sáng Thứ Hai mùng năm, Tổng thống Barack Obama dùng ngôn ngữ hòa bình hơn, mà chắc nịch không kém: Hoa Kỳ buôn bán với 95% dân số còn lại của địa cầu thì không thể để Trung Quốc đặt ra luật chơi cho các nước. Việc chuyển trục về Châu Á mà Chính quyền của ông nói từ bốn năm trước nay mới có một hình dạng kinh tế và sẽ là một di sản của Obama.

Nhưng Hoa Kỳ của Obama lại chẳng dứt khoát như vậy. Dù nội dung chưa được công bố trong chi tiết, Hiệp ước TPP đã bị tấn công từ cả hai phiá tả hữu, vì những lý do đặc thù của nền dân chủ đầy tính mị dân của nước Mỹ.

Từ cánh cực tả theo khuynh hướng xã hội chủ nghĩa, Nghị sĩ Bernard Sanders gọi đó là sự thắng thế của các đại tổ hợp và bọn tài phiệt. Quan điểm của ông được nghiệp đoàn quý tộc AFL-CIO nhiệt liệt ủng hộ. Và được một đại tổ hợp cổ võ là hãng xe hơi Ford, vì sợ là các nước đối tác có thể phá giá đồng bạc để bán xe và phụ tùng rẻ hơn. Đang ở vòng tranh cử sơ bộ với Bernie Sanders bên đảng Dân Chủ, Hillary Clinton cũng cuốn theo chiều gió: bỗng nghi ngờ dự án TPP mà bà triệt để tán thành khi còn là Ngoại trưởng. Và quên bẵng tiền lệ NAFTA mà Tổng thống Clinton đã coi là thành tích.

Từ cánh hữu, xưa nay vẫn chủ trương phát huy tự do mậu dịch, một vài dân biểu nghị sĩ Cộng Hòa cũng lại trở cờ mà phản đối. Vì từ nay tiểu bang nhà sẽ gặp sự cạnh tranh của hàng hóa và dịch vụ ngoại quốc, nhất là các tổ hợp dược phẩm gốc sinh học “biologic”. Mà năm tới nước Mỹ lại có bầu cử. Nền chính trị của Hoa Kỳ có dấu hiệu tự sát vì giới dân cử chỉ mong tái đắc cử nên thường xuyên o bế cử tri của mình mà khỏi đếm xỉa đến quyền lợi hay lợi ích chung của quốc gia.

Theo một nguyên tắc dễ hiểu mà khó chấp nhận, phái bộ của 12 nước đã đàm phán khoảng bảy chục vấn đề then chốt xếp trong 30 chương. Và sau khi hoàn thành thì mới công bố nội dung đã thỏa thuận với nhau. Với nhiều người thì đây là chuyện khó chấp nhận vì họ không được theo dõi việc đàm phán trong chi tiết. Vì thế, chính trường Hoa Kỳ sẽ thêm sôi động khi nội dung này được công bố nay mai. Nay mai là những màn đấu võ nghị trường sẽ kéo dài qua đầu năm tới rồi bị chìm trong nhiễu âm của cuộc tổng tuyển cử 2016.

Cho nên, chúng ta còn được thấy chuyện kinh tế bị đẩy vào một góc và chính trị sẽ ồn ào lấn át tất cả. Nhìn rộng ra ngoài, nền kinh tế giàu mạnh và có sức sáng tạo nhất là Hoa Kỳ không mấy quan tâm đến 11 đối tác kia. Họ sẽ phải chật vật cạnh tranh với doanh nghiệp Hoa Kỳ để bán hàng vào Mỹ mà cũng gặp làn sóng “Made in USA” tràn vào sân nhà vì phải giảm hoặc triệt tiêu 18 ngàn loại thuế biểu khác nhau. Việc mua bán dễ dàng sẽ đem lại lợi ích cho mọi người trong cuộc, nhưng là lợi ích không đồng đều vì sức cạnh tranh mở rộng với nhiều thành phần hay cơ sở kinh doanh có ưu thế tương đối. Các thành phần bị cạnh tranh đều muốn được bảo vệ và đấy là lúc các chính khách nhập cuộc để kiếm phiếu. Càng gần ngày bầu cử thì họ càng sốt sắng bảo vệ quyền lợi của cử tri!

Vì vậy, chúng ta chưa nên vội mừng khi thấy 12 phái bộ đã thức qua đêm Chủ Nhật để hoàn thành một cam kết mà họ gọi là lịch sử. Xin đợi năm sau.

Ngân Hàng Trung Ương Mỹ Gieo Hoang Mang

Thanh Hà & Nguyễn-Xuân Nghĩa RFI Ngày150922

Tạp Chí Kinh Tế   

Gia tăng rủi ro khi giữ lãi suất quá thấp quá lâu  

* Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang Janet Yellen tại cuộc họp báo ngày 17/09/2015. REUTERS/Jonathan Ernst * 

 

 

Việc Ngân hàng Trung ương Mỹ giữ nguyên lãi suất chỉ đạo ở mức gần như số không tiếp tục gây tranh cãi. Đâu là động cơ khiến Fed ghìm lãi suất ở mức thấp kỷ lục? Thái độ chần chờ đó là cơ may hay là mầm mống rủi ro đối với các nền kinh tế đang trỗi dậy? Tại sao Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ liên tục băn khoăn trước những khó khăn kinh tế của Trung Quốc?

Mổ sẻ quyết định của Cục Dự trữ Liên bang không điều chỉnh lãi suất chỉ đạo, không siết chặt chính sách tiền tệ, từ California chuyên gia kinh tế Nguyễn Xuân Nghĩa, ngạc nhiên khi thấy bà Janet Yellen trong cuộc họp báo hôm 17/09/2015 liên tục nhắc đến những khó khăn của Trung Quốc và của nhiều quốc gia khác trên thế giới: Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ không có chức năng bảo đảm ổn định kinh tế, tài chính cho toàn cầu.

Trong bối cảnh kinh tế Mỹ đã có dấu hiệu phục hồi sau khủng hoảng tài chính năm 2008 với những chỉ số khả quan: tỷ lệ thất nghiệp hiện đã rơi xuống còn 5,1 % tức là xuống mức thấp nhất trong 7 năm trở lại đây; Hoa Kỳ không phải đối mặt với lạm phát, nhờ giá năng lượng và nguyên, nhiên liệu giảm mạnh; tỷ lệ tăng trưởng được dự báo dao động trên dưới 2,5 %. Mọi người chờ đợi Ngân hàng Trung ương Mỹ siết lại chính sách tiền tệ sau gần 8 năm ghìm lãi suất chỉ đạo ở gần như là 0 %.

Tất cả những tính toán đó đã bị Fed xua tan sau hai ngày họp 16 và 17/09/2015 của Hội đồng tiền tệ FOMC. Trái với thông lệ, việc Mỹ không tăng lãi suất không được các thị trường tài chính đón nhận như một tin vui. Trong phiên giao dịch ngày 18/09/15, chỉ giá trên hầu hết các sàn chứng khoán chính quốc tế đã giảm mạnh. Quyết định giữ nguyên hiện trạng của chính sách tiền tệ, với lãi suất thấp ở mức sàn – 0 đến 0,25 % - của Ngân hàng Trung ương Mỹ gây lo ngại: những tín hiệu đáng lo ngại phát đi từ Trung Quốc, nền kinh tế thứ hai toàn cầu, được Thống đốc Yellen nêu lên là nguyên nhân hay cái cớ để Fed hoãn tăng lãi suất?

Nếu Trung Quốc là nguyên nhân của vấn đề, thì đây là lần đầu tiên Cục Dự trữ Liên bang Mỹ đưa ra một quyết định ngoài chức năng của mình, do Fed theo đuổi hai mục tiêu: Ổn định giá cả và tăng trưởng, lao động trên nội địa của Hoa Kỳ. Còn nếu như Trung Quốc chỉ là cái cớ hoãn binh của Hội đồng tiền tệ FOMC thì phải chăng các giới chức tài chính Mỹ không thực sự an tâm về sự phục hồi của chính kinh tế Hoa Kỳ?

Trả lời đài RFI, trước hết chuyên gia kinh tế Nguyễn Xuân Nghĩa phân tích thêm về bốn yếu tố giải thích cho thái độ thụ động vừa qua của Ngân hàng Trung ương Hoa Kỳ.

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Qua quyết định không tăng lãi suất ngắn hạn, Ngân hàng Trung ương Mỹ đã một lúc chứng minh ít ra bốn chuyện: 

- Thứ nhất, chính sách hạ lãi suất đến sàn từ 81 tháng qua, rồi ào ạt bơm tiền qua ba đợt liền thật ra chẳng mấy công hiệu. Kinh tế Mỹ có mức hồi phục chậm nhất sau nạn suy trầm đã manh nha từ cuối năm 2007. Nếu thất nghiệp có giảm - tháng qua chỉ còn 5,1% - thì lợi tức đa số người dân vẫn chưa trở về mức cũ. Nói cách khác, Ngân hàng Trung ương Mỹ cho rằng Hoa Kỳ chưa trở về trạng thái bình thường để có thể tăng lãi suất ra khỏi tình trạng quá bất thường là mấp mé ở số không.

- Thứ hai, sau hai ngày họp 16 và 17/09/201 của Hội đồng Tiền tệ FOMC, cơ chế hữu trách về lãi suất ngắn hạn của Ngân hàng Trung ương Mỹ, bản tuyên bố chính thức cho thấy định chế này mù mờ về tương lai, cụ thể là thiếu khả năng dự báo về mức lạm phát như một tiêu chuẩn quyết định là tăng 2%. Vì không tiên đoán được tương lai, dù có những chuyên gia và mô thức kinh tế tân kỳ nhất, Ngân hàng Trung ương Mỹ mới trì hoãn quyết định về lãi suất - ít ra là thêm sáu tuần nữa, cho đến kỳ họp tới của Hội đồng Tiền tệ vào hai ngày 27 và 28/10/2015. Chính sự phân vân ấy mới khiến thị trường chứng khoán tuột dốc vì các doanh nghiệp e rằng cơ quan có trách nhiệm về chính sách tiền tệ và tín dụng lại không nắm vững tình hình hoặc dự phóng rằng tình hình còn có thể tệ hơn nữa.

- Thứ ba, bản thân tôi còn thấy một mối nguy khác là định chế lãnh đạo hệ thống ngân hàng của Hoa Kỳ lại hốt hoảng về sự hốt hoảng của thị trường chứng khoán Mỹ trong tháng qua. Đây là điều bất thường vì khác với Trung Quốc, Ngân hàng Trung ương Mỹ không có chức năng hay nhiệm vụ can thiệp vào thị trường chứng khoán. Khi duy trì lãi suất ở số không quá lâu, định chế này còn mặc nhiên điều phối dòng tư bản vào thị trường cổ phiếu, khiến cổ phiếu tăng giá một cách bất thường rồi khi thấy thị trường này hốt hoảng sụt giá thì lại không dám tái lập trạng thái bình thường là nâng lãi suất, dù chỉ ở mức thấp là có 25 điểm, hay 0,25%.

- Nghiêm trọng hơn thế là nửa tiếng sau bản thông cáo, Thống đốc Ngân hàng Dự trữ Liên bang, bà Janet Yellen có cuộc họp báo. Trong một giờ, bà sáu lần nhắc đến Trung Quốc và 10 lần nói tới kinh tế toàn cầu, trong đó cũng có kinh tế Trung Quốc. Khác với kỳ họp trước vào tháng 7/2015, lần này Ngân hàng Trung ương căn cứ trên sự bất trắc của kinh tế toàn cầu mà quyết định về chính sách tiền tệ của Mỹ. Ngân hàng Trung ương Hoa Kỳ không có nhiệm vụ duy trì lãi suất ở số không để cấp cứu kinh tế toàn cầu. Quyết định ấy không chỉ gây tranh luận trong giới kinh tế mà còn đào sâu dị biệt quan điểm ngay trong thành phần 12 người lãnh đạo Hội đồng Dự trữ Liên bang.

RFI: Dù sao tình hình kinh tế Trung Quốc cũng đáng quan ngại vì Trung Quốc là nền kinh tế thứ nhì của thế giới và sự sa sút của Trung Quốc sẽ ảnh hưởng đến các nền kinh tế trong nhóm gọi là “đang phát triển” và gián tiếp ảnh hưởng đến kinh tế Hoa Kỳ? Trung Quốc là cái cớ hay nguyên nhân để Mỹ không tăng lãi suất?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Lý do hay lý cớ thì chưa rõ, nhưng kinh tế Trung Quốc không sa sút từ Tháng Sáu và Bảy sau vụ sụt giá cổ phiếu rồi vụ phá giá đồng nhân dân tệ vào Tháng Tám. Kinh tế Trung Quốc sa sút từ năm 2010 mà Ngân hàng Trung ương Mỹ đáng lẽ phải biết. Thứ nữa, nạn suy trầm ấy làm nguyên nhiên vật liệu hay thương phẩm sụt giá từ bốn năm nay chứ có là điều gì mới xảy ra đâu ?

- Quả thật là hai bạn hàng lớn nhất của kinh tế Hoa Kỳ là Canada và Trung Quốc đang bị suy trầm, nhưng tác dụng vào kinh tế Hoa Kỳ không lớn như người ta nghĩ vì nước Mỹ ít lệ thuộc vào xuất nhập cảng. Trái lại, quyết định không nâng lãi suất khiến đồng đô la Mỹ không tăng mà sụt và gây khó cho Ngân hàng Trung ương Âu Châu vì làm đồng euro lên giá và hàng Âu Châu khó xuất cảng. Đấy là lý do khiến thị trường Âu Châu sụt giá vào ngày 18/09/2015.

- Tôi không tin vào “thuyết âm mưu” hay “conspiracy theory” nhưng e là Ngân hàng Trung ương Hoa Kỳ vừa có một cử chỉ đẹp với Bắc Kinh khi duy trì lãi suất ở số không vì mặc nhiên giảm sức ép cho kinh tế và cho đồng tiền của Trung Quốc. Hãy tưởng tượng ra sự hốt hoảng của Bắc Kinh nếu lãi suất tăng sẽ làm Mỹ kim càng lên giá và kéo theo đồng bạc Trung Quốc. Khi ấy, họ lại phải phá giá nữa trong khi tư bản càng tháo chạy ra khỏi thị trường Trung Quốc.

- Ngân hàng Trung ương Mỹ không có chức năng ngoại giao và các thành viên trong Hội đồng Tiền tệ FOMC đều hiểu rằng họ có nhiệm vụ quan tâm đến kinh tế Hoa Kỳ, đến thị trường nội địa, chứ không phải là cấp cứu kinh tế Trung Quốc. Vì vậy, khi phải điều trần trước các ủy ban ngân hàng và tiền tệ của Hạ viện và Thượng viện Hoa Kỳ, tôi nghĩ rằng thể nào Chủ tịch Janet Yellen cũng sẽ bị vặn hỏi về quyết định này.

RFI: Thế còn tác động của việc không tăng lãi suất đối với nền kinh tế Mỹ?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Thứ nhất, khi giữ lãi suất ở số không và nếu thông báo là “chúng tôi chưa tăng lãi suất kỳ này, nhưng sẵn sàng nếu tình hình kinh tế Hoa Kỳ có dấu hiệu khả quan hơn” thì ai cũng có thể hiểu được và tin tưởng. Nhưng khi lòng vòng nói đến tình trạng bất định của kinh tế Hoa Kỳ và bất trắc của kinh tế toàn cầu thì Ngân hàng Trung ương Mỹ gây thêm hoang mang, điều ấy càng dẫn tới biến động trên thị trường trong thời gian tới.

- Một số chuyên gia về động thái của Ngân hàng Trung ương Mỹ còn đoán rằng lãi suất sẽ không tăng trong kỳ họp Tháng 10 rồi Tháng 12 mà phải đợi năm tới. 2015 cũng là năm có tranh cử Tổng thống với nhiều yếu tố chính trị sẽ chi phối giới lãnh đạo định chế này. Ta không quên rằng đa số của giới lãnh đạo này là giáo sư kinh tế, theo xu hướng thiên tả của trường phái Keynesien và có ít kinh nghiệm về ngân hàng.

- Nói về tác động của việc duy trì lãi suất ở số không một cách bất thường và quá lâu như vậy thì chúng ta nên nhớ rằng biện pháp giả tạo này làm lệch cán cung cầu và lãi suất hay giá vay tiền hết là một chỉ dấu xác thực và đáng tin về cung cầu. Đi vào chi tiết thì giới tiết kiệm và thành phần cao niên sống nhờ hưu liễm bị thiệt vì phân lời quá thấp. Giới trẻ thì quên hẳn khái niệm tiết kiệm vì thấy chẳng có lợi.

- Lãi suất thấp khiến các ngân hàng ghim một khối dự trữ cao hơn mức pháp định tối thiểu và lại cho nhà nước vay hơn là tài trợ đầu tư nên khó giúp kinh tế hồi phục. Lãi suất thấp cũng thổi lên bong bóng trên thị trường cổ phiếu, làm giàu cho giới đầu tư có tiền ở chóp bu mà chẳng giúp gì các cơ sở nhỏ và vừa hoặc thuộc loại tân lập ở dưới. Nói vắn tắt thì lãi suất bằng số không đã và sẽ còn gây lệch lạc cho thị trường và nếu kinh tế năm tới mà bị suy trầm thì Ngân hàng Trung ương chẳng thể hạ lãi suất xuống số âm để kích thích sản xuất.

RFI: Hậu quả cho kinh tế thế giới?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Chẳng riêng gì Hoa Kỳ mà nhiều quốc gia cũng đã hạ lãi suất đến sàn kể từ năm 2008. Hậu quả bất lường của chính sách ấy là tiền nhiều và rẻ khiến các nước lại vay mượn nhiều hơn. Theo Viện Nghiên cứu McKinsey thì tổng số nợ trên thế giới đã tăng 40% kể từ năm 2007 và nay lên tới 200 ngàn tỷ đô la. Mà lãi suất không thể nằm mãi ở số không như vậy nên sẽ phải tăng và chi phí trả nợ cũng vậy. Khi ấy, núi nợ sẽ sụp và bên trong các khoản nợ xấu tích lũy từ mấy năm nay sẽ dẫn đến nạn suy thoái chứ không phải là suy trầm kinh tế.

- Những gì đã xảy ra cho Hy Lạp thật chưa thấm vào đâu so với trận động đất tài chánh sắp tới, tại Trung Quốc lẫn nhiều quốc gia đang phát triển khác. Trong khi chờ đợi cái “ngày tính sổ” ấy, người ta có thể thở phào khi Ngân hàng Trung ương Mỹ chưa nâng lãi suất, nhưng được bao lâu?

- Kết luận ở đây, ít ra là cho các nước đang phát triển như Việt Nam, là người ta nên chú ý đến việc cải sửa cơ chế để thu hút đầu tư trực tiếp của ngoại quốc vào các dự án lâu dài, hơn là tính ăn xổi nhờ sai biệt lãi suất là đầu tư vào thị trường tài chánh vì loại đầu tư ấy trút vào rất nhanh mà rút ra cũng lẹ nên rất dễ gây khủng hoảng.